شناسه سوره کوثر (مکی 15)

شناسه سوره کوثر (مکی 15) در ویراست جدید تفسیر همگام با وحی 

 

 

این سوره با نام‌هایی چون «کَوْثَر»، «إِنَّا اَعْطَیْنَاکَ الْکَوْثَر»، و «سُورَةُ النَّحْر» نام‌گذاری شده است. دو نام اول برگرفته از آیة اول سوره و اسم سوم به مناسبت لفظ «وَ انحر» در آیه‎ی دوم است.

مشهور بین علما تفسیر و علوم قرآن، مکی بودن این سوره است، ولى در احتمالی ضعیعف مدنى بودن آن ادعا شده است. این احتمال از سوی خفاجی نیز داده ‌شده است که این سوره یک بار در مکه و بار دیگر در مدینه نازل شده باشد،[1] ریشه این ادعاها برگرفته از روایتی منقول از انس بن مالک است که پیامبر اکرم6 در مدینه بعد از چرتی که بر ایشان عارض شد، با شادابی از این حالت خارج شده و فرمودند: درباره‎ی من سوره‎ای نازل شد و شروع به تلاوت سوره کوثر کردند[2]. این روایت در حالی است که  با روایات بسیار زیاد درباره‎ی مکی بودن سوره معارض است، و فضای سوره و توهین و آزارهای قوم پیامبر6 و درگیری‎هایی که محتوای سوره به آن اشاره دارد، کاملا مکی بودن سوره را تأیید می‎کند. افزون آن‎که روایت انس می تواند اشاره به نوعی

شناسه سوره تکویر (مکی 7)

شناسه سوره تکویر (مکی 7) در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی

 

برای این سوره نام‌هایی چون «تکویر»، «إذا الشمس کوّرت»، و «کوّرت» یاد شده است. این اسامی‌ به‎مناسبت تعبیرهایی است که در آیه‎ی ابتدایی آن وجود دارد. به‎اتفاق همه‎ی مفسران و اندیشمندان علوم قرآن، سوره‎ی کوّرت، مکی و هفتمین سوره‎‎ی نازل‎شده است که پس از سوره‎ی مسد و پیش از سوره‎ی اعلی قرار دارد. این مطلب را تمام روایت‌های مسند، غیرمسند و جداول ترکیبی یاد‎شده در مقدمه، تأیید می‌کنند. سوره‎ی تکویر در ترتیب مصحف رسمی، در جزء سی‌ام قرآن، ردیف هشتاد و یکم، پس از سوره‎ی عبس و پیش از سوره‎ی انفطار واقع شده و 29 آیه دارد.

شناسه سوره مسد (مکی 6) در ویراست جدید جلد اول

شناسه سوره مسد (مکی 6) در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی

 

به‎مناسبت تعبیرهایی که در ابتدا و انتهای سوره‎ی مسد آمده، این نام‎ها بر آن سوره گذاشته شده است: «تبت»، «أبی‎لهب»، «المسد»، «اللهب» و «تبت یدا أبی‎لهب».

این سوره به‎اتفاق همه‎ی دانشمندان علوم قرآن و تفسیر، مکی است. بنا بر تمام جدول‌های مسند و غیرمسند و ترکیبی، ششمین سوره،‎ پس از سوره‎ی حمد و پیش از سوره‎ی تکویر، بر پیامبر اکرم6 نازل ‌شده است.

این سوره در ترتیب مصحف رسمی در جزء سی‌ام قرآن، ردیف صد و یازدهم، پس از سوره‎ی نصر و پیش از سوره‎ی اخلاص قرار دارد و مشتمل بر پنج آیه است.

شناسه سوره حمد (مکی 5)

شناسه سوره حمد (مکی 5) در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی

 

 

سوره‎ی حمد، نام‌های زیادی ازجمله «فاتحة الکتاب»، «سبع المثانی»، «أمّ الکتاب»، «أمّ‎القرآن»، «السبع»، «المثانی»، «الصلاة»، «الحمد»، «القرآن العظیم»، «الشفاء»، «الرّقیة»، «الأساس»، «الوافیة»، «الکافیة»، «الکنز»، «الشکر»، «الثنا»، «التفویض»، «الدعاء»، «النور»، و «التعلیم» دارد. درباره‎ی وجه این نام‌گذاری‎ها، بحث‌های مفصلی در تفاسیر آمده. در این‎جا علت چهار نام‎گذاری مشهورتر را بررسی می‎کنیم:

الحمد: این نام، به‎مناسبت نام «الحمد» در دومین آیه‎ی سوره: «الحمد لله رب العالمین» به‎کار رفته است.

أمّ‌الکتاب: عرب هر چیزی که مقدم بر دیگران، و دارای توابعی باشد، أم می‌گویند. چون محتوای سوره که تنظیم رابطه‎ی انسان با خداست، مقدم بر دیگر روابط انسان، یعنی رابطه با خود، دیگران، و هستی است، سوره را ام الکتاب نامیده‎اند. برخی دیگر «أم» را به‎معنی اصل هر چیزی دانسته و گفته‎اند چون این سوره، اصل قرآن است، به آن أمّ الکتاب گفته شده است. برخی اظهار داشته‎اند که چون تمام آن‎چه در سوره‌های دیگر قرار دارد، در این سوره هست، به آن امّ‌الکتاب می‌گویند.^[1] این دیدگاه اگر اشاره به رابطه‎ی اجمال و تفصیل میان مطالب سوره‎ی حمد با دیگر سوره‎های قرآن دارد، محل تأمل، بلکه غیرقابل پذیرش است؛ اما اگر مراد، آن باشد که ریشه‎ی تمام آن‎چه در قرآن آمده، به پذیرش رابطه‎ی انسان با خدا باز می‎گردد، که از سه موضوع توحید بندگی، توحید استعانت و تقاضای راهنمایی از پروردگار ریشه گرفته، مطلب درستی است.

سبع المثانی: این نام، از آیه‎ی هشتاد و هفتم سوره‎ی حجر: «وَ لَقَدْ آتَیْناکَ سَبْعاً مِنَ الْمَثانی‏ وَ الْقُرْآنَ الْعَظیمَ» گرفته شده است. سوره‎ی حمد را سبع دانسته‎اند، زیرا با شمارش «بسمله» دارای هفت آیه می‎شود و قرآن را مثانی گفته‎اند، زیرا یک‎بار بر جبرئیل، و یک‎بار به‎شکل تدریجی بر پیامبر اکرم6 نزول داشته است. یا مطالب و محتوایش تکرار می‎شود تا تأثیر تربیتی آن بالا رود. سوره‎ی حمد را نیز «سبع المثانی» خوانده‎اند، زیرا این سوره در هر نماز، دوبار خوانده می‌شود.

فاتحة الکتاب: نامیدن سوره‎ی حمد به فاتحة الکتاب می‌تواند به چند دلیل باشد: 1. قرآن با آن آغاز می‌شود. 2. برخی ادعا کرده‎اند که این سوره، نخستین سوره‎ی نازل‎شده بر پیامبر اکرم6 است. (بررسی می‎شود) 3. اولین سوره‎ای است که در نماز تلاوت می‎شود. 4. در مقام تعلیم‎، ابتدا از این سوره استفاده می‎شود.

این سوره به اتفاق همه‎ی دانشمندان علوم قرآنی، مکی، و پنجمین سوره‎ی نازل‎شده بر پیامبراکرم6، پس از سوره‎ی مدثر و پیش از سوره‎ی مسد است. مطابق جدول‎های مسند یادشده در مقدمه‎ی تفسیر، در سند ابوصالح از ابن‎عباس (ردیف ششم) و جابر بن زید (ردیف دهم) این سوره پنجمین سوره‎ی نازل‎شده است. امّا در جدول جابر بن‎زید، شاگرد ابن‎عبّاس که جدول او را گزارش کرده است، و جدول‌های ترکیبی، این سوره در ردیف پنجم پس از سور‎ه‎ی مدثر و پیش از سور‎ه‎ی مسد قرار دارد.

در برخی روایات ترتیب نزول، سوره‎ی حمد نیامده است که از این قرارند: سندهای عطا از ابن‎عباس به‎نقل از مجمع (ردیف 2 جداول مقدمه)، عطا از ابن‎عباس المقدمتان (ردیف 3)، و عطا از ابن‎عباس به نقل از فضائل القرآن (ردیف 4)، سند مجاهد از ابن‎عباس یا عکرمه و حسن (ردیف 6)، سند عکرمه یا ابوصالح از ابن‎عباس (ردیف 7) و تلفیقی الفهرست (ردیف 8). این سوره، از جدول‎های غیرمسند، در چهار سند اول ذکر نشده است. در جدول‎های ترکیبی هم فقط مرحوم معرفت و الازهر مصر آن را ذکر کردند و در جدول زرکشی و خازن نیامده است. جدول ابن‎عباس نامی از آن به‎میان نیاورده و در مصحف ابن‎مسعود، این سوره وجود نداشته است. ظاهراً دلیل حذف سوره‎ی حمد از این جدول‎ها، این است که سوره‎ی حمد را عدل و برابر قرآن شمرده‎اند و به‎دلیل عظمتش، در ضمن سوره‎ها به‎حساب نیاورده‎اند.

برخی از دانشمندان بر این اعتقادند که سوره‎ی حمد، اوّلین سوره‎ی نازل‌شده است. شواهدی که ایشان بر این ادعا آورده‌اند، چنین است:

1. پیامبر اکرم6 فرمودند: «لَاصَلَاةَ اِلَّا بِفَاتِحَةِ الکِتَابِ؛[2] هیچ نمازی بدون فاتحة الکتاب، نماز نیست. روشن است که پیامبر9 از نخستین ایام رسالت، نماز می‎خواندند؛ پس این سوره باید پیش از دیگر سوره‎ها، حتّی پیش از سوره‎ی علق نازل ‌شده باشد.

2. این سوره در روایات رسیده از پیامبر اکرم6، فاتحة الکتاب نامیده شده است و مراد از فاتحة الکتاب، آغاز وحی قرآن و کتاب آسمانی به این سوره، و به‎منزله‎ی کلید ورود به قرآن بوده است.

3. این سوره، نخستین سوره‎ای است که به‌طور کامل نازل شد. در اولین سال آغاز وحی، هرچند چهار سوره پیش از حمد نازل شد، هیچ‌کدام به‌طور کامل و یا یک‎مرتبه نازل نگشت.

به‎نظر می‎رسد که این شواهد، نمی‎توانند دلیل نخستین بودن سوره‎ی حمد در ترتیب نزول باشد؛ زیرا

شناسه سوره مدثر (مکی 4)

شناسه سوره مدثر در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی

 

مفسران و اندیشمندان علوم قرآن، برای این سوره، تنها نام «مدثر» را ذکر کرده، و علت این نام‌گذاری را، به‎کار رفتن نام مدثر در کلمات آغازین سوره دانسته‌اند.

این سوره، به گواهی تمام روایت‌های ترتیب نزول و دانشمندان علوم قرآن، مکی است؛ هرچند برخی در مکی بودن تمام سوره تردید کرده و آیات 31 تا انتهای آن را مدنی شمرده‎اند،^[1] اما محتوای آیات، به شرحی که در توضیح محتوای سوره خواهد آمد، نشان می‌دهد که تمام سوره در مکه نازل‌ شده است.

سوره‎ی مدثر در تمام روایت‌های مسند، غیرمسند و جداول ترکیبی، چهارمین سوره‎ی نازل‎شده بر پیامبر اکرم9 است. پیش از آن، سوره‎ی مزمل و پس از آن، سوره‎ی حمد فرو آمد. تنها در روایت منسوب به امیر مؤمنان7، این سوره بر سوره‎ی مزمل، مقدم است که توضیح آن در شناسه‎ی سوره‎ی مزمل گذشت. برخی روایات اهل سنت، سوره‎ی مدثر را اولین سوره‎ی مکی دانسته‌اند،^[2] لکن این ادعا علاوه بر

شناسه سوره قلم (مکی 2)

شناسه سوره قلم در تفسیر همگام با وحی ویراست جدید به همراه داوری جداول و ...

 

وجود کلمه‎های « ن»، «القلم»، و «نون و القلم» در آیه‎ی اول سوره‎ی مبارکه‎ی قلم، باعث نام‎گذاری این سوره به همین نام‎ها شده است. سوره‎ی قلم در مکه فرو آمده است. برخی به‎نقل از ابن‎عباس و قتاده، بخشی از سوره را مدنی دانسته‎اند؛ به این ترتیب: از ابتدای سوره تا آیه‎ی 16 را مکی، و از آیه‎ی 17 تا آیه‎ی 33 مدنی، از آیه‎‎ی بعد تا آیه‎ی 47 مکی و از آیه‎ی 48 تا انتهای سوره مدنی.^[1] ولی این گزارش نمی‎تواند درست باشد؛ محتوای سوره از انسجام و یک‎پارچگی نزول، و مکی بودن تمام سوره حکایت دارد. علت استثنایی شمردن آیات 16 تا 33 روشن نیست! در آیه‎ی شانزدهم با تهدید افرادی مواجه هستیم که آیات الهی را تکذیب، و آن‎ها را اسطوره و غیرواقعی قلمداد می‎کنند. آیه‎ی هفدهم به پیوستگی داستان اصحاب باغ با افراد تکذیب‎کننده‎ی آیات الهی تصریح می‎کند؛ چند برادر که پس از مرگ پدر مسیحی و مؤمنشان بنا را بر اجرا نکردن حکم الهی درباره‎ی دادن سهم فقرا از درآمدهای حاصل از چیدن میوه‎ی باغ گذاشتند و خدای متعال به‎همین جهت آن‎ها را تنبیه کرد. پایان داستان (آیه‎ی 33) با اشاره‎ی دوباره به تکذیب‎کنندگان آیات الهی در زمان پیامبر6، بیان می‎کند که تنبیه در دنیا، پایان عذاب تکذیب‎کنندگان آیات الهی نیست؛ بلکه عذاب بالاتر در رستاخیز، منتظر آن‎ها میباشد: «کَذلِکَ الْعَذابُ وَ لَعَذابُ الْآخِرَةِ أَکْبَرُ لَوْ کانُوا یَعْلَمُونَ». از‎این‎رو، پیوستگی آیات 16 تا 33 با آیات پیش از آن قابل انکار نیست.

استثنا شدن آیات 47 تا انتهای سوره و الحاق آن‎ها به آیات مدنی نیز وجهی ندارد؛ در آیات پیش از آیه‎ی 47، پیامبر اکرم6 درباره‎ی بی‎دلیل بودن مواضع مجرمان علیه دعوت وی توجیه می‎شود. سپس به‎عنوان جمع‎بندی مباحث سوره، توجیه می‎شود که نباید دربرابر چالش‎هایی که تکذیب‎کنندگان با وی دارند، از انجام وظیفه سر باز زند و باید بداند که موضع خشم جریان معاند با وی، تا زمانی که از توحید و قرآن ذکر می‎شود، ادامه خواهد داشت. درصورتی‎که آیات انتهایی سوره، بعدها و در مدینه نازل شده باشند، سوره به فرجام نرسیده و مباحث سوره عاقبتی روشن ندارد. علامه طباطبایی; نیز در این‎باره نوشته‎اند: «سیاق آیات با سوره‌های مکی سازگاری بیش‎تری دارد.»^[2]

به شهادت تمام روایات ترتیب نزول، اعم از مسند و غیرمسند و جداول ترکیبی، دومین سوره‎ی نازل‎شده بر پیامبر9، سوره‎ی قلم است و پس از سور‎هی علق و پیش از سوره‎ی مزمل جای دارد. ابن‎عاشور در تفسیر التحریر و التنویر به استناد روایتی از عایشه و جابر بن‎عبدالله، سوره‎ی مدثر را دومین سوره‎ی نازل‎شده بر پیامبر اکرم9 می‌داند،^[3] این گفته‎ی ابن‎عاشور به‎منظور جمع میان این روایت با روایت جابر بن‎زید شاگرد ابن‎عباس است. جابر بن‎زید اظهار می‎دارد که به ترتیب سوره‎های علق، قلم، مزمل و سپس مدثر نازل شده‎اند. ابن‎عاشور از روایت جابر بن‎زید نزول سوره‎ی علق را قبول دارد و از روایت جابر بن‎عبدالله و عایشه، نزول سوره‎ی مدثر را پذیرفته است و درنتیجه، سوره‎ی مدثر را سوره‎ی دوم شمرده است. وی با اعتقاد به این‎که در سال‎های دعوت پنهانی رسول الله6، قرآن بر وی نازل نمی‎شد، چنین جمع می‎کند که در ابتدای رسالت، سوره‎ی علق نازل شده، پس از آن، سه سال دعوت پیامبر6، پنهانی بود و در این دوره هیچ سوره‎ای نازل نشد تا آن‎که دعوت وی آشکار شد و سوره‎ی مدثر فرو آمد. با این حساب، ترتیب سوره‎های قلم و مزمل را که در روایت جابر بن‎زید بود را نادرست تلقی کرده است. به این دیدگاه ابن‎عاشور چند اشکال وجود دارد:

 1. جمع ایشان از روایات اولین سوره‎های نازل‎شده، بر پایه‎ی پذیرش تقسیم رسالت پیامبر6 به پنهانی و آشکار است. اما می‎توان این دعوت پنهانی را مربوط به

شناسه سوره علق (مکی 1)

شناسه سوره علق در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی

 

مشهورترین نام این سوره، «علق»، و برگرفته از آیه‎ی دوم آن است. نام‌های دیگر آن «إِقرَأ بِاسمِ رَبِّک»، «إِقرَأ بِاسمِ رَبِّکَ الَّذِی خَلَق»، و «إِقرَأ» به‎مناسبت آیه‎ی اول، و «اَلتَّعلِیم» به‎مناسبت آیه‎های چهارم و پنجم است.

دانشمندان علوم قرآن، بر مکی بودن سوره‎ی علق توافق دارند و غالب ایشان آن را نخستین سوره‎ی فرو آمده بر پیامبر9 می‎دانند. براساس تمام روایت‎های مسند، غیرمسند و جداول ترکیبی پیش‌گفته در مقدمه، این سوره در رتبه‎ی نخست نزول، و سوره‎ی قلم در رتبه‎ی بعدی نزول قرار دارد و بیش‎تر مفسرین بر این باورند که رسالت پیامبر6، با این سوره آغاز شد؛ لکن روایتی که المقدمتان از سعید بن مسیب، از امام علی7 نقل می‎کند، سوره‎ی حمد را سوره‎ی اول قرار داده، و برخی نیز قائل به این نظر هستند؛[1] اما نظر درست آن است که سوره‎ی حمد به‎عنوان بخشی از قرآن کریم، پس از این زمان فرود آمد که توضیح آن در سوره‎ی حمد خواهد آمد. برخی نیز با استناد به روایتی از ابوسلمه از جابر بن عبدالله انصاری، قائلند که سوره‎ی مدثر ابتدا نازل شده،[2] که این روایت، ظهور یا صراحتی در نخستین بودن سوره‎ی مدثر ندارد و گزارشی از حوادث پس از آغاز جریان وحی در غار حرا میدهد و با روایات دیگری که درکنار همین روایت آمده، ناسازگار است و چنان‎چه در تفسیر سوره‎ی مدثر خواهد آمد، محتوای این سوره نیز، بیانگر خلاف این مدعاست.

نزول یک‎پارچه سوره‎ی علق نیز از دیگر موضوع‎های مهم این سوره است. برخی به‎دلیل وجود آیات نهم تا چهاردهم، که در آن به

نرم افزار همگام با وحی به بازار نشر عرضه شد.

نرم افزار همگام با وحی به بازار نشر عرضه شد.

این نرم افزار شامل 6 جلد تفسیر همگام با وحی و کتاب شناختنامه تنزیلی و آثاری از پژوهشگران موسسه تمهید به همراه ارائه 38 قطعه صوت در ارتباط با مباحث نظری تفسیر تنزیلی در بخش نگارخانه می باشد. 

از ویژگیهای این نرم افزار بهره مندی از موتور جست و جوی پیشرفته نور، با قابلیتهای اولویت دهی پیشرفته به پاسخ ها، امکان پالایش نتایج جست و جو بر اساس کتاب، پدیدآور و زبان، انعطاف در برابر پیشوند و پسوند کلمات، امکان محدود کردن جست و جو به آیات، روایات، و اشعار موجود در متون

ـ متن قرآن کریم به همراه ترجمه و امکان جست و جو در آیات

ـ ارتباط واژگان متون برنامه با چند دوره لغت نامه، با امکان دسترسی به ریشه و مشتق کلمات

ـ دسترسی به ابزار پژوهنگار جهت یادداشت برداری از کتب برنامه و ساماندهی آنها

ـ قابلیت انجام میز پژوهشی جهت انجام و ثبت پژوهش های مخاطبان

ـ امکان به روز رسانی برنامه و ارسال نظر توسط کاربر

از دیگر ویژگی های این نرم افزار

چند خبر از فعالیت های علمی گروه تفسیر تنزیلی

با سلام

چند خبر پیرامون تفسیر تنزیلی:

به اطلاع می رساند:

1. به علت کرونا و تعطیلی مدارس علمیه و مراکز تخصصی و دانشگاه ها در قم و نیز ممنوع بودن هرگونه نشست علمی به جهت پیشگیری از شیوع کرونا، نشست علمی استاد یوسفی غروی که قرار بود امشب برگزار گردد، به فصل بعد انتقال یافت.

2. به حمد الله ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی استاد بهجت پور، در انتهای مرحله ویراستاری قرار دارد و ان شاء الله ویراستاری آن تا نیمه اسفند پایان می پذیرد.

3. استاد بهجت پور که حدود سه ماه است که ویراست جدید جلد دوم را شروع نموده اند، سوره مرسلات (سوره سی و سه نزول) را هفته قبل به اتمام رساندند و به سوره قاف رسیدند.

4. فیش برداری سوره ها در جلد نهم ادامه دارد. به حمدالله فیش برداری سوره ها تا سوره نوح (71 نزول) تمام شده است و ان شاء الله تا نیمه اول سال آینده،

بازنشر سخنان استاد بهجت پور در افتتاحیه دوره تربیت پژوهشگر تفسیر تنزیلی موسسه تمهید در ایکنا

کد خبر: ۳۸۷۷۰۷۸

تاریخ انتشار: ۱۸ بهمن ۱۳۹۸ - ۰۱:۵۴

معارف » حوزه علمیه

حجت‌الاسلام بهجت‌پور بیان کرد:

فهم روش تحول جامعه از قرآن در تفسیر تنزیلی/ کجروی مستشرقان در تاریخ‌گذاری

گروه حوزه‌های علمیه ــ نویسنده تفسیر همگام با وحی با بیان اینکه در روش تفسیر ترتیب نزول نمی‌خواهیم تاریخ را بدانیم، تأکید کرد: در این روش می‌خواهیم روش‌های تحول جامعه را بفهمیم و اینکه چگونه جامعه را از لحاظ فرهنگی متحول کنیم.

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، پنجشنبه، ۱۷ بهمن‌ماه، در مراسم افتتاحیه دوره تربیت پژوهشگر تفسیر تنزیلی با بیان اینکه وظیفه مفسر آن است که مراد جدی خداوند متعال را کشف کند، گفت: روش‎های مختلفی برای این هدف ایجاد شده است؛ برخی روی بلاغت و ادبیات، برخی روی سنت صحابه و تابعین و برخی هم روش تفسیر قرآن به قرآن را برای کشف مراد جدی خدا به کار برده‌اند.

بهجت‌پور با اشاره به رشد دانش‌های فقهی، فلسفی، شهودی، علوم انسانی و ... اضافه کرد: هرکدام از این دانش‌ها بابی را روی فهم بشر باز کرد، ولی تمرکز بر روی تفسیر ترتیبی بود و همه هم می‌دانیم این نوع روش به رغم اهمیت و ارزش آن همان ترتیب نزول قرآن نیست.

وی افزود: همیشه خودمان را توجیه کرده‌ایم که مخالفتی با این چینش قرآن صورت نگرفته است لذا کسی به روش دیگری نمی‌اندیشید تا اینکه در دو سه قرن اخیر، تفسیر موضوعی مطرح شد؛ حدود یک قرن اخیر این مسئله رواج یافته که اگر ما دنبال نظام‌سازی هستیم باید نظام اصلی قرآن را کشف کنیم.

مدیر حوزه‌های علمیه خواهران با بیان اینکه برای بحث کشف نظام قرآن، موضوع علم تاریخگذاری نزول آیات قرآن عمدتا از سوی مستشرقان بیان شد، تصریح کرد: اتفاقات انجام شده در غرب به رغم اینکه خیال می‌کردند کاری بر ضد دین انجام می‌دهند ما را بیدار کرد؛ مستشرقان با طرح علم کرونولوژی، بحث تاریخ‌گذاری را پیش کشیدند؛ کسانی مانند نولدکه تحقیقاتی در این زمینه داشتند و تقسیم‌بندی‌های چهارگانه‌ای هم انجام دادند. در این دوره تعدادی از مسلمین دنبال این رفتند که تفسیر قرآن را بر این اساس بنگارند.

نویسنده تفسیر تنزیلی همگام با وحی بیان کرد: در میان اهل سنت کسانی مانند ملاحویش آل غازی، دروزه، حسن حبنکه میدانی، جابر العامری تفاسیری را به ترتیب نزول نوشتند؛ در میان شیعه مسئله به این سادگی مطرح نشد؛ مثلاً وقتی مقدمه بیان المعانی را می‌بینیم آورده که چون تفسیر مولا علی(ع) براساس تفسیر نزول بوده او هم این کار را کرده است.

وی بیان کرد: دروزه گفته است که چون تعدادی از مفتیان الازهر مصر به من گفتند که ایرادی ندارد که تفسیر ترتیب نزولی بنویسند، من به این روش رو آوردم؛ جابرالعامری هم می‌گوید که تاریخ و سیره را این طوربهتر می‌فهمیم، اما شیعه به این سادگی وارد تفسیر به ترتیب نزول نشد.

کجروی بازرگان در تفسیر تنزیلی

مدیر حوزه علمیه خواهران با بیان اینکه علامه طباطبایی روش تنزیلی را روش خوبی می‌داند که تاریخ و سیره را به ما می‌فهماند، اما در نظر او چیز مهمی نیست، اظهار کرد: شاید از موفق‌ترین افراد در این مدل، کار بازرگان بود؛ او مهندس بود و ارادتی هم به قرآن داشت، ولی در این مسیر کجروی پیدا کرد؛ زیرا معیار و ملاک مستشرقین در این مسیر را پیمود و دو سه جلد تفسیر با عنوان پا به پای وحی نوشت؛ او سراغ آیات رفت و طول موج آیات و ... را مطرح کرد، در حالی که شرق‌شناسان هم تا این حد کجروی نکردند.

بهجت‌پور افزود: طبرسی جدول ترتیب نزول سوره‌ها را تا سوره انسان بیان کرد؛ بعدها هم برخی دانشمندان ما گرفتار پیچی شدند و در زمین شرق‌شناسان بازی کردند و به سمت تاریخ‌گذاری رفتند. آیت‌الله معرفت تفاسیر به ترتیب نزول را بیان و از آنان به علت رفتن مسیر اشتباه انتقاد کردند؛ جلال الدین فارسی هم ترجمه‌ای از قرآن با مقدمه‌های مختلف بر هر بخش نوشت؛ العامری هم تقریباً شبیه او عمل کرده است.

زمان در تفسیر ترتیب نزول مطرح نیست

وی افزود: بنده وقتی این کار را شروع کردم، مسیری را طی کردم که باید این مسیر به گونه‌ای باشد که فواید این سبک را نشان دهد و منطقی را بیان کنم که بازی کردن در زمین دیگران نیست، لذا باید ادبیات این علم تولید می‌شد. در این منطق، تفسیر بر اساس زمان نزول مطرح نیست، بلکه ترتیب نزول سوره‌ها مهم است؛ چون به دنبال فهم تحول اجتماعی و تربیتی هستیم لذا زمان مهم نیست.

بهجت‌پور با بیان اینکه نمی‌خواهیم تاریخ را بدانیم بلکه می‌خواهیم روش‌های تحول جامعه را بفهمیم و اینکه چگونه جامعه را از لحاظ فرهنگی متحول کنیم، تصریح کرد:

تفسیر تنزیلی؛ مناسب‌ترین روش برای تحول دینی در جامعه

در ذیل متن مصاحبه گروه حوزه های علمیه ایکنا با جناب آقای حاصلی ایرانشاهی از پژوهشگران موسسه تمهید و از شاگردان استاد بهجت پور را پیرامون کارکردها و فواید تفسیر تنزیلی می خوانیم. یادآور می شویم که جناب آقای حاصلی تز دکتریشان در دانشگاه، کاری ترتیب نزولی است.

گروه حوزه‌های علمیه ــ دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم با تشریح برخی کارکردها و فواید تفسیر تنزیلی تصریح کرد: هنگامی که با دغدغه کشف نگاه تحولی در پای درس درس قرآن کریم می‎نشینیم، تنها فهم قرآن به ترتیب نزول است که می‎تواند به این دغدغه پاسخ دهد.  

کد خبر: ۳۸۷۲۵۴۱

رحیم حاصلی ایرانشاهی، دانشجوی دکتری دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، در گفت‌وگو با ایکنا، در پاسخ به برخی انتقادات از کارکردها و فواید تفسیر تنزیلی، اظهار کرد: برخلاف دیدگاه برخی افراد مبنی بر اینکه «نکاتی که از روش تفسیر به ترتیب نزول قابل استفاده است، چیزی خارج از نکات قابل استفاده در روش تفسیر ترتیبی نیست»، باید بگوییم که حقیقت این است که این دیدگاه با نتایجی که از تفسیر تنزیلی با نگاه تفسیر همگام با وحی می‎بینیم، تأیید نمی‌شود‎؛ زیرا هنگامی که با دغدغه کشف نگاه تحولی در پای درس قرآن کریم می‎نشینیم، تنها فهم قرآن به ترتیب نزول است که می‎تواند به این دغدغه پاسخ دهد.

وی افزود: تفسیر تنزیلی با نشان دادن فرایند تحول جامعه مخاطب عصر نزول، به عنوان جامعه مدل و الگوی تحول، روش تحول دینی را به ما آموزش و نشان می‌دهد که چگونه نبی مکرم اسلام(ص) بر طبق آیه اول سوره ابراهیم مأمور خروج مردم از ظلمات به سمت نور به وسیله این کتاب شد، چگونه با آموزش تربیت‌مدار تدریجی روشمند قرآن، توانست جامعه‎ای بسازد که در سوره فتح (112 نزول) در آیه آخر از آنان چنین یاد شده است که «مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّهِ وَ الَّذِینَ مَعَهُ أَشِدَّاءُ عَلَى الْکُفَّارِ رُحَماءُ بَیْنَهُمْ تَراهُمْ رُکَّعاً سُجَّداً یَبْتَغُونَ فَضْلاً مِنَ اللَّهِ وَ رِضْواناً سِیماهُمْ فِی وُجُوهِهِمْ مِنْ أَثَرِ السُّجُودِ؛ محمّد(ص) فرستاده خداست و کسانى که با او هستند در برابر کفّار سرسخت و شدید، و در میان خود مهربانند پیوسته آنها را در حال رکوع و سجود مى‏بینى در حالى که همواره فضل خدا و رضاى او را مى‏طلبند نشانه آنها در صورتشان از اثر سجده نمایان است»(الفتح/29).

حاصلی ایرانشاهی اضافه کرد: این در حالی است که تفسیر ترتیبی مصحفی، چنین قابلیتی ندارد. قرآن کریم چه به صورت توقیفی تدوین یافته باشد و چه ترتیب آن به اجتهاد صحابه باشد، تأثیری بر کشف این روش ندارد؛ چرا که به طور قطع به تدریج و در طی 23 سال بعثت نبی مکرم اسلام(ص) نازل شده است.

نمونه‌ای از تحول دینی با تفسیر تنزیلی

این محقق با ذکر نمونه‌ای از کشف روش تحول دینی با توجه به سیر نزول قرآن کریم  با بیان اینکه این سیر پس از بررسی و تفسیر دقیق سوره‌های قرآن در سیر نزول با نگاهی که تفسیر همگام با وحی ارائه می‎دهد، حاصل می‎شود، تصریح کرد: خدای متعال، در طی مدت بیست و سه ساله نزول قرآن کریم، تجویزهای متعددی را نسبت به جامعه مخاطب داشته است تا به این وسیله تحول مورد نظر خود را در جامعه مخاطب ایجاد کند. این تجویزها، در سوره‌های مختلف پراکنده‎اند؛ اما نگاهی که حاصل تفسیر همگام با وحی استاد بهجت‌پور است، تسلسل این تجویزها و ارتباط هر کدام با دیگری را به خوبی برای مخاطب روشن می‎کند و این کار بزرگی است که تاکنون توسط هیچ مفسری انجام نشده است. با این روش، استنطاق از قرآن کریم وارد عرصه دیگری می‎شود و بخشی از سخن قرآن برای دغدغه‎مندان تحول، شنیده می‎شود.

وی اظهار کرد: برای مثال بر اساس سیر نزول قرآن کریم، تا زمان نزول آیه مکی «فَاصْدَعْ بِما تُؤْمَرُ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْمُشْرِکِینَ» (حجر/54) که مسلمانان به عنوان یک گروه دارای هویت خاص، در مقابل کفار قد علم می‎کنند و به عنوان یک گروه دارای هویت خاص، اعلام موجودیت می‎کنند، تعداد 54 سوره نازل شده است. در تفسیر تنزیلی با رویکرد تفسیر همگام با وحی، نشان داده می‎شود که بر اساس ظواهر آیات قرآن کریم، تا این زمان، چه اتفاقی افتاده و قرآن چه مسیری را برای مخاطبان خود تعیین فرموده که هم‌اکنون زمان اعلام موجودیت و جدایی صفوف مؤمنین از مشرکین رسیده است.

حاصلی ایرانشاهی بیان کرد: با پی‎جویی این مسأله، می‎توانیم به یک روش الهی برای تحول در یک جامعه که دارای سطح معرفتی خاصی است، برسیم. با کشف این روش است که سیاست‌های تحولی قرآن همانند نسخ و انساء، معنا پیدا می‎کنند. حقیقت این است که با کشف این روش ما متوجه می‎شویم که در یک برنامه تحولی، از چه چیز باید شروع کرد، از چه چیز باید کوتاه آمد، از چه چیز نباید کوتاه آمد، چگونه باید با مخاطبان تحول برخورد نمود، و ثمرات دیگری که این بحث برای ما در مقام عمل به همراه دارد.

3 گروه مخاطب جامعه نزول

این پژوهشگر با مطالعات حقیر در سیر نزول جامعه مخاطب نزول، به سه دسته قابل تقسیم هستند، افزود:

درباره کتاب سیر تنزیلی اهداف قرآن در قرآن استاد عبدالکریم بهجت پور زید عزه

درباره ی #کتاب 🌹سیر تنزیلی #اهداف قرآن در قرآن🌹

از مجموعه کتب تفسیر موضوعی تنزیلی استاد مفسر حضرت حجت الاسلام و المسلمین بهجت پور زیدعزه

مباحث علوم قرآن مجموعه ای پدیدار شناسی درباره‎ی قرآن است. از جمله مباحث این علوم آشنایی با اهداف قرآن است. هنگامی که این مباحث رنگ مطالعات درون قرآنی می گیرند، به واقع بحثی تفسیری در خدمت پدیده شناسی قرآن قرار گرفته و مفسر با استفاده از خود قرآن سعی در شناخت قرآن خواهد داشت. بحث اهداف قران در قرآن از همین نمونه است. تاکنون موضوع اهداف قرآن در قرآن با سبک تفسیر موضوعی به روش مرسوم پژوهش شده است، اما روش تحقیق درکتاب پیش روی شما بر پایه تفسیر تنزیلیِ (به ترتیب نزول) موضوعی گذاشته شده است. به این معنا که مجموعه آیات اهداف قرآن را به ترتیب نزول آن‎ها از قرآن استخراج کرده و پس از تبویب آنها متناسب با چهار دوره نزول قرآن متناسب با دوره‎های پیشرفت دعوت دینی پیامبر اکرم (ص) سعی بر بازشناسی اهداف قرآن و فهم حکمت‎های نهفته در توزیع اهداف قرآن و سامانه بین آن‎ها متناسب با تبیین آن‎ها در سیر نزول تدریجی قرآن دارد.
داده های پژوهش ابتدا بر پایه نقد و نشان دادن نقص دانش تولید شده شکل گرفته بر پایه مطالعات مرسوم موضوعی آغاز می شود؛ سپس آیات گرد آوری شده از سراسر قرآن بر اساس سبک تفسیر تنزیلی و بر پایه قواعد تفسیر موضوعی و قواعد ویژه تفسیر تنزیلی تفسیر می شود. در مرحله بعد هر یک از اهداف 29 گانه قرآن در سیر نزول بررسی و حکمت تنظیم آن‎ها دراین سیر تشریح می‎شود، و در نهایت تلاش شده تا سامانه اهداف و تمییزمیان اهداف کلان، جزیی ، میانی و نهایی قران استخراج گردد.

ان شاء الله این کتاب که مرحله ارزیابی را طی کرده و در دستور کار انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است به زودی به بازار نشر عرضه خواهد شد. امید که با همت عزیزان پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی این روند سرعت گیرد و هرچه زودتر جامعه علمی از محصول فاخر علمی این کتاب بهره مند گردد.

به زودی گزارشی از ماحصل نتیجه این کتاب خدمت علاقه مندان به مباحث تنزیلی ارائه خواهیم کرد.

موسسه فرهنگی تمهید
@MTAMHID

تحلیل استاد بهجت پور از زمان نزول سوره کوثر در ویراست جدید جلد اول

زمان نزول سوره کوثر

چنان‌چه سوره‎ی کوثر به منظور بیان بشارت به حضرت محمد9 مبنی بر تولد حضرت زهرا3 نازل شده باشد، زمان نزول این سوره نزدیک به زمان تولد آن بانوی گرامی خواهد بود. دربارة میلاد حضرت زهرا3 نقل‌های گوناگونی وجود دارد:

1. ابوالفرج در کتاب مقاتل الطالبیین، تولد حضرت فاطمه3 را قبل از نبوت دانسته است.

2. کفعمی در مصباح، سال دوم بعثت را ذکر می‌کند و می‌گوید: برخی پنج سال پس از بعثت را گفته­اند. در اقبال ­الاعمال به نقل از شیخ مفید و در کتاب حدائق ­الریاض نیز سال دوم بعثت معین شده است، چنان‌که از بعض اهل­ سنت از سلیمان‌ هاشمی از پدرش به نقل از جدش آورده است

دی وی دی تصویری محتوای نظری تفسیر تنزیلی موضوعی به بازار نشر و تولید منابع قرآنی عرضه شد.

قابل توجه پژوهشگران تفسیر تنزیلی

دی وی دی سلسله جلسات "مباحث نظری تفسیر #تنزیلی #موضوعی" استاد عبدالکریم #بهجتـپور به بازار نشر و تولید منابع قرآنی عرضه شد.

در این دی وی دی استاد #بهجتـپور در 15 جلسه به بررسی #قواعد #تفسیر #تنزیلی #موضوعی پرداخته اند که محتوای دوره در بنر ملاحظه می گردد.
مناسب جهت اساتید و طلاب سطح 3 و 4 تفسیر و علوم قرآن و راهنمای ایشان در نگارش پایان نامه ها و مقالاتی با رویکرد تنزیلی

جهت تهیه این محتوا شنبه تا چهارشنبه از ساعت 8 تا 14 به آدرس قم، خ زنیل آباد، خ اباالفضل، خ دانش، ک 6، پ 29 مراجعه نمایید.
هماهنگی جهت حضور (حتماً): 02532920244

ارسال پستی محتوا نیز صورت می گیرد.

جهت اطلاع از اخبار تفسیر تنزیلی به ما بپیوندید.

🌷🌷رویکرد تفسیر تنزیلی:🌷🌷

* ارائه تصویری کلی از مهندسی عمیق و دقیق تحول قرآنی از دریچه ی آشنایی با روش حاکم در قرآن؛
* اشاره به توزیع عالمانه و هنرمندانه ی مفاهیم و ارزش های دینی در سراسر آیات قرآن؛
* پرده برداری از ترکیب حکیمانه محتوا و ساختار آیات و سور در جریان نزول تدریجی قرآن؛
* تبیین روشمند نزول کلام وحی در راستای تغییر فرهنگ جاهلی به فرهنگ الاهی؛
* بیان پیوستگی منطقی مفاهیم و معانی قرآنی؛

موسسه تمهید قم

https://eitaa.com/mtamhid

http://hamgambavahy.ir

جواب استاد ایازی 1: تفکیک مراد ها با توجه مخاطبین آیات مورد پژوهش یکی از قواعد تفسیر تنزیلی موضوعی است.

به نام خدا

یکی از مواردی که استاد ایازی در نقد اخیرشان که توسط ایکنا منتشر شد، بحث مخاطب آیات بود. 

استاد بهجت پور درنقد ایشان در این بند، نکاتی را فرمودند که به در این لینک در ایکنا آمده است. 

در اینجا به جهت آنکه حرف استاد را در یک نمونه عینی و ملموس نشان دهیم، با استفاده از دروس قواعد تفسیر موصوعی تنزیلی استاد و نیز مباحثی که به زودی در کتاب ایشان منتشر می شود، نشان دهیم

نمونه ای عینی از طرح بحث معاد در ده سوره ابتدای نزول

این مثال می تواند به خوبی نشان دهد که قرآن چگونه در این سوره های کوچک اما پرمحتوا، دنیایی از روابط گوناگون و تخاطبهای گوناگون را شکل داده است. این موضوع یکی از قواعد خاص تفسیر تنزیلی موضوعی است که محققین باید به آن توجه تام داشته باشند.

با ما همراه باشید.

یکی از مباحثی که استاد بهجت پور در کلاس قواعد تفسیر تنزیلی موضوعی به دوستان آموزش دادند، تفکیک مراد ها با توجه مخاطبین آیات مورد پژوهش می باشد. هر چند آیات مربوط به موضوعات در تفسیر تنزیلی موضوعی یکسان هستند اما این به معنای هم جهتی و یکسانی پیام آیات هر موضوع نیست.

قران به طور غالب موضوعات واحد را با رویکردهایی تربیتی میان سه دسته مخاطب توزیع می کند و به تناسب وضعیت هر کدام در باره موضوع مربوط سخن می گوید؛ ابعادی از موضوع را برای گروهی مطرح می کند که برای دیگران نیازی به تبیین و یا دستور ندارد و به عکس ابعادی مخصوص تنها یک گروه است و دیگران در ان دخالتی ندارند. به همین جهت مخاطبان قران متفاوتند گاه در یک موضوع ، پیامبر ص و در ابعادی از همان موضوع جاهلان و معارضان و در ابعاد دیگری از همان موضوع مؤمنان و اهل ولاء مخاطب می شوند.

در تفسیر موضوعی مرسوم که رویکرد آن غالبا آموزشی و معرفتی است، به کلیت موضوع بسنده می شود و شناخت مخاطبان را در فهم و تفسیر دخالت نمی دهند. بر عکس تفسیر تنزیلی موضوعی که به جهت حساسیت در امر تربیت و تحول، و لزوم دخالت روحیه ها در این مقوله بر مخاطبان حساسیت نشان داده می شود. در این سبک تفسیری موضوع را با توجه به هر یک از مخاطبان واکاوی می کنند و بنا را بر این گذاشته اند تا پیام تربیتی و تحولی را با امعان نظر در مخاطبان به قید فهم در آورند.

نمونه: باور به رستاخیر در سیر تنزیلی

باور به رستاخیز و مباحث تربیتی و تحولی بر پایه این باور از مهمترین و پر بسامد ترین آیات در قرآن مجید است. آیات رستاخیز گاه خطاب به عموم مردم است بلکه مخاطب خاصی ندارد، در مواردی مخاطب آیات پیامبر اکرم ص و در مواردی مؤمنان هستند. برخی آیات با معاندان و یا در باره آنها نازل شده اند. هر کدام لحن­شان متفاوت با دیگری است؛ مفسر در سیر نزولی باید به این مخاطبان توجه کند، در اینجا جدولی از آیات  معاد را در ابتدای 10 سوره ابتدایی نزول ترسیم می کنیم سپس به بیان ثمرات و نتائج توجه به تفاوت محاطبان در تفسیر تنزیلی می پردازیم:

ادامه مطلب را دنبال نمایید.

واکنش استاد بهجت پور به سخنان استاد ایازی؛ فواید متعددی از تفسیر تنزیلی بیان شده است

گروه حوزه‌های علمیه ــ حجت‌الاسلام عبدالکریم بهجت‌پور، نویسنده تفسیر تنزیلی «همگام با وحی»، به سخنان حجت‌الاسلام محمدعلی ایازی مبنی بر لرزان بودن پایه «تفسیر تنزیلی» واکنش نشان داد و به انتقادها درباره روش و دستاورد تفسیر تنزیلی پاسخ گفت.

حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، نویسنده تفسیر تنزیلی «همگام با وحی» و مدیر حوزه علمیه خواهران، در گفت‌وگو با ایکنا گفت: سخنان فاضل ارجمند جناب آقای ایازی را در نقد تفسیر تنزیلی که در ایکنا منتشر شد دیدم. به همین مناسبت لازم است ضمن تشکر و قدردانی از ابراز نظر ایشان، سه نکته را به عرض رسانم.

وی افزود: نکته اول در مورد مخاطب قرآن که به فرموده برادر ارجمند، «مخاطب قرآن انسان است نه مؤمن و نه مخاطب زمان نزول»؛ در نقد این نکته باید گفت: در این که خداوند برای هدایت انسان با او سخن می‌گوید، تردیدی نیست؛ «هُدًى لِلنَّاسِ»، اما این واقعیت بدان معنا نیست که مخاطب قرآن را به طور کلی انسان به شرط «لا» فرض کنیم، در حالی که آنچه در قرآن مشاهده می‌شود، خطاب انسان بشرط «شیء» است.

این قرآن‌پژوه و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ  اندیشه اسلامی تصریح کرد: در حقیقت نادیده گرفتن شرایط انسان مخاطب قرآن، به معنای ساده‌سازی تفسیر قرآن و گذر از بسیاری جزئیات موجود در آیات قرآن است. قرآن همیشه با انسان، بسیط و ابتدایی سخن نگفته، بلکه گاه برای هدایت انسانی که مراحلی از هدایت را گذرانده و مثلاً با ایمان و پرهیزگار شده سخن می‌گوید: «هُدىً وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ»، «هُدًى لِلْمُتَّقِینَ». حتی خود پیامبر(ص) با همه کمالات، در هر مرحله‌ای از انجام وظیفه، سخنی متناسب با این همان مرحله را دریافت کرده است: «وَ لا یَأْتُونَکَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئْناکَ بِالْحَقِّ وَ أَحْسَنَ تَفْسِیراً». 

مخاطب قرآن در همه موارد انسان‌ها نیستند

نویسنده تفسیر تنزیلی «همگام با وحی» ادامه داد: از جهت دیگر قرآن در عین حالی که با انسان با مراتب مختلف سخن می‌گوید، با انسان با شرایط محیطی مختلف و موقعیت‌های مختلف نیز سخن گفته است. مثلاً انسانی که در مکه است، فرد یهودی که در مدینه است، منافقی که در مدینه موضع خاصی می‌گیرد و ... مدنظر قرآن بوده است. با توجه به شرایط محیطی، هدایت‌های قرآن را به مخاطب منتقل می‌کنیم. از همین جاست که سرّ پدیده مهم جری و تطبیق قرآن مطرح می‌شود.

بهجت‌پور اظهار کرد: اصطلاح مهم جری و تطبیق به معنای خروج آیه از شرایط محیطی تنزیلی و تطبیق پیام فطری آن بر شرایط محیطی جدید، با ویژگی‌های جدید است. پدیده جری و تطبیق، یکی از فواید مهم رویکرد تنزیلی در تفسیر قرآن را روشن می‌کند، چراکه با ترسیم شرایط محیطی نزولی، زمینه برای جدا کردن پیام آیه از آن شرایط و تطبیق بر شرایطی مشابه، فراهم می‌شود.

وی در نتیجه‌گیری از بخش نخست سخنانش تصریح کرد: خلاصه نکته اول آنکه، مخاطب قرآن، همیشه انسان بما هو انسان نیست. نکته دوم بنده در اشکالی است که جناب استاد ایازی بر مبنای تفسیر تنزیلی مطرح کرده و آن را متزلزل خوانده‌اند؛ ظاهراً برادر عزیزم آشنایی با مبانی حقیر در تفسیر تنزیلی ندارند؛ اینجانب در کتاب «تفسیر تنزیلی، مبانی، اصول، قواعد و فواید» که در سال ۹۲ منتشر شده به این سؤالات پاسخ داده‌ام.

مسئله در تفسیر تنزیلی سیر مراحل تحول است

وی افزود: به اختصار اشاره می‌شود که اصلاً اعتقادی به تاریخ‌گذاری به معنای ثبت تاریخ نزول سوره‌ها ندارم، چه به شکل استفاده از روایت، چه از متن، و چه نظام ریاضی. بلکه در تفسیر تنزیلی تنها باید به دنبال سیر تحول محتوای مطرح شده در قرآن باشیم، چون نظام تغییر و تحول در قرآن بر اساس تغییر احوال است: «انَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّىٰ یُغَیِّروا ما بِأَنفُسِهِم». اما اینکه این تغییرات در سال اول بعثت رخ داده یا سال دوم یا سوم، آن گونه که در تحقیقات مستشرقان مشاهده می‌کنیم، اهمیت ویژه‌ای ندارد. مسئله بنده تاریخ و تاریخ‌گذاری نیست، مسئله در تفسیر تنزیلی، سیر مراحل تحول است.

نویسنده تفسیر «همگام با وحی» بیان کرد: روش اینجانب در کشف ترتیب نزول بدین قرار بوده که

مبانی تفسیر تنزیلی به صورت خلاصه

بسم الله الرحمن الرحیم

این مقاله در حال گسترش است.
مبانی تفسیر تنزیلی
مبانی تفسیر، پیش فرض ها، اصول موضوعه و باورهای اعتقادی یا علمی هستند که پایه فعالیت تفسیری مفسر قرار می گیرند و به دو گروه مبانی مشترک و اختصاصی تقسیم می شوند؛ گروه اول به روش یا سبک تفسیری خاصی تعلق ندارند، ولی گروه دوم پایه سبک تفسیری خاصی مثل تفسیر به ترتیب نزول هستند. برخی از مبانی مشترک عبارتند از:

1)الهی بودن الفاظ قرآن
2) خطاناپذیری فرآیند وحی قرآنی به پیامبرصلی الله علیه وآله
3)تحریف ناپذیری قرآن
4)جاودانگی و جامعیت قرآن
5)تفسیرپذیری قرآن و جواز تفسیر قرآن توسط غیرمعصوم
6)حجیت ظواهر قرآن و نبود تناقض در قرآن

- مبانی تفسیر به ترتیب نزول
1. مشروعیت و جواز تفسیر تنزیلی
این مبنا در سبک تفسیری ترتیب نزول اهمیت فوق العاده ای دارد؛ آیا این سبک امروزی، ریشه اعتباری در قرآن وسنت نبوی ومعصومان علیهم السلام دارد؟ مطالعات تاریخ شناختی و قرآن شناختی نشانگر اثبات این مبنا در سیره معصومان علیهم السلام است.

1-1.سیر تعلیمی رسول اکرم صلی الله علیه و آله: آیات قرآن در نوبت های مختلف نزول، بر ایشان خوانده می شد و حضرت نیز به پیروی از جبرئیل، در هر نوبت نزول آیات، شروع به خواندن آنها بر مردم می کردند.

2-1. ساختار ترتیب سوره ها در مصحف امیرمؤمنان علی علیه السلام: مصحف امیر مؤمنان علیه السلام نوعی تفسیری مزجی از آیات قرآن است.حضرت از ویژگی های مصحف خود چنین یاد کرده اند: «ما نزلت آیة علی رسول الله إلّا أقرأنیها و أملاها علیّ، فأکتبُها بخطّی و علّمنی تأویلها و تفسیرها وناسخها و منسوخها...»(بحرانی، سیدهاشم، البرهان،ج1، مقدمه،ص142)

3-1. ترغیب معصومان به قرائت و فهم ترتیب نزول: از علی بن الحسین با چند واسطه از امام صادق علیه السلام جریان جمع آوری و تألیف نوشته ها نزد پیامبرصلی الله علیه وآله و با سفارش ایشان توسط امام متقیان علی علیه السلام نقل شده و بعد

ثمرات و فواید تفسیر تنزیلی موضوعی // موضوعات مقاله و پایان نامه

ثمرات و فواید تفسیر تنزیلی موضوعی // موضوعات مقاله و پایان نامه
تفسیر تنزیلی موضوعی نتائج ارشمندی در فهم مرادهای خدای متعال دارد. دست یابی به این نتائج توجیه کننده تولید سبک جدیدی از تفسیر تنزیلی است. در ذیل لیستی از این ثمرات را که باید بسط و توضیح داده شود و در تفسیر همگام باوحی و نیز تفاسیر موضوعی تنزیلی موجود همچون روش فرهنگ سازی پوشش اسلامی، روش نهادینه سازی پاکدامنی در قرآن، اهداف نزول قرآن و برخی پایان نامه های تولیدی نمونه‎یابی گردند.

موضوعاتی همچون:

1. کشف روش های تحول مردم در باب هر یک از عناصر فرهنگی
2. تشخیص ویژگی هاو مسائل میان جریانات موافق و مخالف درفرایند فرهنگ سازی عناصر قرانی
3. تشخیص عناصر مقدم و اثر گذارمستقیم بر عنصر فرهنگی مورد پژوهش
4. شناخت عناصر اثر گذار غیر مستقیم بر عناصر فرهنگی مورد پژوهش
5. شناخت شرائط و ظرفیت های محیطی لازم برای

اختصاصی بلاگ همگام با وحی؛ دانلود پی دی اف جلد اول تفسیر همگام با وحی استاد عبدالکریم بهجت پور

عرض سلام و ادب خدمت مخاطبین فرهیخته و قرآن دوست

با توجه به اینکه مجلد اول تفسیر همگام با وحیِ مفسر گرانقدر و گرانمایه، حضرت حجت‎الاسلام عبد الکریم بهجت‎پور توسط ایشان در حال ویراست جدید است، و نسخه چاپی جلد اول ویراست قبل این اثر که هم‎اکنون تقدیم می‎گردد، در بازار موجود نبود، موسسه تمهید با اجازه استاد محترم، اقدام به انتشار فایل پی‎دی‎اف کتاب نمود.
از آنجا که این اثر اولین تفسیر تنزیلی شیعی در دنیای اسلام است و دستاوردهای اخیر استاد بهجت‎پور در حدود ده سال اخیر در این مجلد گنجانده نشده بود، گروه علمی تفسیر تنزیلی موسسه تمهید، ویراست جدید حلدهای اول تا سوم این اثر را در دستور کار خود قرار داده، تا مخاطبان ارجمند با سیر نزول سوره های قرآن و نیز مراحل تحول، دقیق تر آشنا شوند.
مواردی از نکات ناب ویراست جدید این اثر را در وبلاگ گروه تفسیر تنزیلی موسسه تمهید با آدرس ( hamgambavahy.blog.ir ) (وبلاگ حاضر)در اختیار شما قرار داده‎ایم، تا از مطالب جدید مرتبط با این جلد نیز محروم نمانید. شما می‎توانید با عضویت در کانال مجازی موسسه تمهید در نزم‎افزار ایتا (https://eitaa.com/mtamhid) ، از به روزرسانی مطالب بلاگ و نیز زمان چاپ ویراست جدید مطلع گردید، و اخبار و محتواهای تولیدی تفسیر تنزیلی را پی‎گیری نمایید.
 

علاقه مندان می توانند فایل جلد اول تفسیر را از اینجا دانلود نمایند.

تنظیم رابطه انسان با طبیعت در سوره تکاثر (به زودی در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی)

در سوره تکاثر، شانزدهمین سوره نازل شده بر پیامبر اکرم (ص) در تفسیر همگام با وحی می خوانیم:

تنظیم رابطه انسان با طبیعت
یکی از ابعاد بسیار مهمِ روابط انسان، رابطه‌ی او با نعمت‌های موجود در دنیا است. انسان موجودی است که بقایش در گرو بهره‌گیری از نعمت‌های طبیعت است. خدای حکیم و رزاق، غرائز را در انسان به ودیعت نهاد تا او با نعمت‌ها رابطه برقرار کند و با استفاده از آن‌ها، به بقا و تداوم نسل خود بپردازد. غزائز و میل‌ها چنان در انسان بالفعل و شکوفا هستند که در آموزه‌های دینی نیازی به توجه به آن‌ها جز در موارد نادر، وجود ندارد، بلکه به طور عمده روش قرآن و سنت، بر کنترل و مدیریت آنها بوده است. برای آن‌ها مرزهایی تعیین شده ودرباره‎ی آسیب های احتمالی هشدار داده است. آسیب‌ بزرگ نعمت‌ها و غریزه‌ی سیری‌ناپذیر انسان، پیگیری فزون‌خواهی‌ها و دل‌مشغولی به آن‌ها است تا آن جایی که