طلوع تمدن اسلامی از مدینه نبوی

طلوع تمدن اسلامی از مدینه نبوی

گفت و گو با حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور، مفسر قرآنطلوع تمدن اسلامی از مدینه نبویحدود دو سال مانده به هجرت پیغمبر اکرم(ص) به یثرب برخی بزرگان اوس و خزرج، دو قبیله بزرگ این شهر، در سفر حج و در هجر اسماعیل متوجه رسول گرامی اسلام(ص) شدند.

آنان که پیش از این اخبار پیامبر را شنیده بودند، طی گفت‌وگویی با ایشان و پس از شنیدن مطالب پیامبر(ص) ایمان آوردند و خود پس از بازگشت به یثرب به تبلیغ اسلام پرداختند. مدتی بعد و در نتیجه ملاقات دوباره گروهی از اهالی این شهر با پیامبر(ص) مقرر شد که مصعب‌بن عمیر به نمایندگی به یثرب رفته و مشغول تعلیم قرآن و معارف دین به مردم آنجا شود. چندی نگذشت که با توجه به فشارهای زیاد مشرکین مکه و سردمداران قریش، پیغمبر به یثرب هجرت کردند و از آن پس این شهر مدینه النبی خوانده شد. ورود پیامبر به یثرب مصادف بود با دوازدهم ربیع الاول. به همین بهانه درباره زمینه‌های شکل‌گیری مدینه نبوی و عناصری که در آن قوام یافت و سپس از دل آن تمدن اسلامی طلوع کرد با حجت‌الاسلام والمسلمین عبدالکریم بهجت‌پور گفت‌وگویی داشته‌ایم که البته با توجه به تخصص ایشان در زمینه تفسیر قرآن به ترتیب نزول، در پرتو قرآن پیش رفته است.

گفتنی است حجت‌الاسلام بهجت‌پور، مفسر قرآن و رئیس مؤسسه تمهید و فعالیت اصلی وی تفسیر قرآن به ترتیب نزول است. تاکنون سه جلد از مجموعه تفاسیر وی با عنوان تفسیر همگام با وحی چاپ و منتشر شده است. مبانی، اصول، قواعد و فواید تفسیر تنزیلی، اصول تحول فرهنگی با نگاه به نزول تدریجی قرآن، مبانی تفسیری فریقین، مهارت‌های بیان تفسیر و ما و قرآن (برای دانشجویان خارج از کشور) از دیگر آثار اوست. وی همچنین معاونت علمی دانشنامه فاطمی را که سال جاری به چاپ رسیده، به عهده داشته است.

جناب آقای بهجت‌پور برای شروع بحث بفرمایید یثرب و مردم آن چه تفاوتی با دیگر شهرها و مردمان آن زمان در حجاز و از جمله مکه داشتند که توانستند تحقق بخش مدینه نبوی شوند؟

تفاوت مردم مدینه با مردم مکه یا طائف این بود که مردم مدینه پیش از حضور پیغمبر اکرم(ص) در آن شهر با مضامین اسلامی آشنا شدند و به آن ایمان آوردند؛ برخلاف طائف که وقتی پیامبر به آنجا رفتند بشدت مورد آزار مردم آن شهر قرار گرفتند. مردم مدینه شاید به دلیل حضور اهل کتاب در این شهر و ارتباطی که با آنها داشتند اجمالا می‌دانستند دینی در آن منطقه ظهور پیدا خواهد کرد و یهودی‌ها هم آمده‌اند و منتظر پیغمبر آخرالزمان هستند. آنها به اسلام روی آوردند و به همین دلیل وقتی پیغمبر اکرم(ص) به مدینه رفتند این‌گونه نبود که دوباره اقلیتی را تشکیل بدهند.

پیغمبر در مکه حرکت را به‌تنهایی آغاز کردند و بتدریج

مدل حکومت نبوی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مورد توجه باشد

حجت الاسلام بهجت پور:

مدل حکومت نبوی در الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مورد توجه باشد

شناسهٔ خبر: 2464305 - سه‌شنبه ۲۳ دی ۱۳۹۳ - 

قم- عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گفت: حکومت نبوی جامعه‌ای را که در گمراهی آشکار بود به یک جامعه مدل و الگوی دینی تبدیل کرد و بهترین مدلی است که باید در تحقیقات اسلامی پیشرفت بررسی شود.

به گزارش خبرنگار مهر، حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور در نشست علمی "نظام آرمان‌های الگوی پایه اسلامی پیشرفت" که ظهر سه‌شنبه در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی قم برگزار شد، گفت: هر نوشته‎ای که اسلامی است باید در مرکز ثقل آن مبانی آیات و روایات بیان شود.

وی تصریح کرد: نظام آرمان‏‌ها مبنایی ترین نظام است اما در ابتدا باید تعریفی از خود این نظام ارائه داد، و هم چنین در ابتدای این تعریف باید بگوییم الگو چه جایگاهی دارد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به اینکه فطرت دستگاه جامع معرفتی کاملی نیست که سنت و قرآن در راستای آن معنا شود، ادامه داد: نباید عقل بر قرآن حاکم کرد؛ برخی پژوهشگران تصور عقلانی خود را مورد نظر قرار می‌دهند و سپس به دنبال آیاتی می‌روند که نظر و عقیده  آنان را اثبات کند.

این پژوهشگر قرآنی افزود: ادبیاتی که در راستای الگوسازی بیان می‌شود باید ساده سازی شود یعنی ساده باشد تا تبدیل به یک گفتمان شود.

حجت الاسلام بهجت پور عنوان کرد: اگر در پژوهش‎های علمی به صورت پیچیده بنویسیم و بگوییم این کار فایده‌ای نخواهد داشت.

لزوم پاسخگویی حوزه از پایگاه دین و با نگاهی حکومتی به نیازهای امروز جامعه

در گفت‌وگو با حجت الاسلام و المسلمین بهجت پور می‌خوانیم: 
لزوم پاسخگویی حوزه از پایگاه دین و با نگاهی حکومتی به نیازهای امروز جامعه

به گزارش سرویس اندیشه، در بخش اول این گفت‌وگو موضوع فقه حکومتی را که از جمله موضوعات و سرفصل‌های مهم در حوزه اندیشه اسلامی و مبنایی برای واکاوی نقش حوزه‌های علمیه و فقه شیعی در سیر تطور و تاریخ ظهور و بروز حوزه‌ها خاصه با ممزوج شدن آن با نقطه عطفی همچون انقلاب اسلامی است، مورد بررسی قرار دادیم.

در آن بخش، ضمن نگاهی به تاریخچه و مروری بر روند شکل گیری بحث فقه حکومتی، به آسیب شناسی جریان تطور آن، خاصه در دوران پس از انقلاب اسلامی و تحلیل نقش حوزه‌های علمیه به عنوان مرجع و منبع اصلی رجوع در این موضوع پرداخته‌ایم.

بحث ما با موضوع فقه حکومتی آغاز شد و در ادامه به نکات متنوعی در متن و پیرامون این عنوان، به ویژه در حوزه کارکردهای به روز و نوین حوزه‌ها و نیازهای پژوهشی و حضور جدی و همه جانبه این نهاد مهم فرهنگی و اعتقادی در میادین فکری ایران اسلامی معاصر انجامید.

ضمن سپاس از استاد بهجت پور که با صمیمیت و همراهی، پذیرای سرویس اندیشه خبرگزاری رسا بودند و در این بحث خطیر و چالش برانگیز، با صراحت و صداقت و تواضع همراهیمان کردند، آرزومندیم که این نشست فتح بابی باشد برای بحث‌های علمی و روشنگرانه مستمر در این حوزه مهم که سرویس اندیشه خود را مکلف به پیگیری و ارائه مطلوب آن می‌داند.

بخش دوم و پایانی این گفت‌وگو را با هم می‌خوانیم.

 

رسا – جناب بهجت پور در ادامه فرمایشات حضرتعالی درباره سیر تطور فقه حکومتی می‌خواهیم بدانیم در میانه بدنه حوزه و در میان نخبگان از مراجع معظم تقلید گرفته تا اساتید حوزه و سیستم اجرایی و اداری جامعه و... این حلقه مفقوده‌ای که احساس می‌کنید در پیوند خوردن میان فکر دینی و امور کاربردی و اجرایی هست کجاست و چرا این اتفاق نمی‌افتد؟

حلقه مفقوده در همین مرکز مدیریت و شورای عالی حوزه است. این‌ها باید بتوانند این ارتباط را برقرار کنند. یعنی این‌ها باید بتوانند مسائل را از حکومت بگیرند و ساز و کارها و شبکه‌های ارتباطی با حکومت را به خوبی طراحی کنند که آسیب‌های حکومت کلیسایی را نداشته باشد؛ آسیب‌های حکومت اهل سنت را هم نداشته باشد و بعد از این که این مسائل را حل کردند، به خوبی آن‌ها را به شبکه نخبگان حوزه وصل کنند.

استاد بهجت پور: پوشش اسلامی پدیده‌ای مرتبط با عفت جنسی در روابط میان زنان و مردان است.

استاد بهجت پور در کلاس تفسیر موضوعی تنزیلی عفاف و حجاب همگام با وحی:

با توجه به سیر نزول سوره‌ها می‌توان استفاده کرد که پوشش اسلامی پدیده‌ای مرتبط با عفت جنسی در روابط میان زنان و مردان است. تلاش قرآن اصلاح روابط جنسی زنان و مردان و خانواده‌ها و جلوگیری از گرفتار آمدن در شقاوت‌ها است. دور کردن جامعه مؤمن از مقدمات آلودگی‌های جنسی مهمترین فلسفه پوشش زنان و مردان به شمار می‌رود. توصیه در باب کنترل چشم و نگاه در کنار

نا‌آشنایی استادان علوم سیاسی با علوم قرآنی منشأ تحلیل نادرست سیاسی

حجت الاسلام بهجت پور مطرح کرد؛ 
نا‌آشنایی استادان علوم سیاسی با علوم قرآنی منشأ تحلیل نادرست سیاسی

خبرگزاری رسا ـ عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان این که بهترین رویکرد در روش تفسیر سیاسی قرآن کریم تحقیق گروهی و جمعی است، گفت: مفسران قرآن کریم با دانشمندان علوم سیاسی در این زمینه باهم همکاری داشته باشند.

به گزارش خبرنگارخبرگزاری رسا،  حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور، عضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی،‌ پیش از ظهر امروز، در نشست علمی «رویکردهای مختلف در تفسیر سیاسی قرآن کریم» که در سالن اجتماعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی قم برگزار شد، به روش‌های مختلف تفسیر سیاسی از قرآن کریم اشاره کرد و گفت: با دو مبنای توصیفی و توصیه‌ای علوم دیگر را در قرآن کریم مورد بررسی قرار داد.

 

حجت الاسلام بهجت‌پور بیان کرد: سیاست عبارت از ایجاد کنش‌های در جامعه است که

برگزاری نشست علمی پیرامون نظریه روش فرهنگ سازی عفاف و پوشش استاد بهجت پور

شرکت جمعی از پژوهشگران مرکز پژوهشی مؤسسه اموزش عالی معصومیه در نشست علمی تحول فرهنگی عفاف و حجابنشست علمی تحول فرهنگی عفاف و حجاب روز یک شنبه 17/12/93 با مشارکت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و جامعه الزهراء در سالن آمفی تئاتر ساختمان شهید بهشتی جامعه الزهراء برگزار گردید.

در این نشست که اساتید جامعه الزهرا و جمعی از پژوهشگران مؤسسه تمهید و مرکز پژوهشی مؤسسه آموزش عالی حوزی معصومیه حضور داشتند، ارائه مطالب توسط حجت الاسلام و المسلمین دکتر بهجت پور صورت پذیرفت. حجج الاسلام دکتر یوسفی غروی و غنوی نیز ناقدان این نشست بودند. حجت الاسلام و المسلمین دکتر داودی نیز مسئولیت دبیر علمی جلسه را بر عهده داشت.

در ابتدای جلسه دکتر بهجت پور مطالبی را درباره سطوح مختلف کار در سبک تنزیلی توضیح دادند. ایشان در ادامه بیان کردند در تفسیر موضوعی تنزیلی دوازده اصل باید رعایت شود، که از جمله آنان می توان به این موارد اشاره کرد:

1-    در تفاسیر موضوعی مرسوم، نظر اسلام درباره یک موضوع بررسی می شود؛ لکن در این سبک از روش ها پرسیده می شود.

2-    بررسی ارتباط سوره ها به منظور شناخت مسیر فرهنگ سازی لازم و ضروری است.

3-    همواره باید خطاب آیات مورد توجه و دقت قرار گیرد؛ زیرا مخاطب گاه موافقان، گاه مخالفان و یا رهبر تحول فرهنگی است.

4-    نکته دیگر تمایز قائل شدن میان ویژگی های عرب معاصر نزول با ویژگی های فطری تمام انسان­هاست.

دعوت‌های الهی؛ اسباب سعادت

 

بسم الله الرحمن الرحیم

آن چه پیش‌رو دارید گزیده‌ای از سخنان حضرت آیت‌الله مصباح‌ یزدی (دامت‌برکاته) در دفتر مقام معظم رهبری است که در شرح دعای وداع با ماه رمضان در تاریخ 6/4/94، مطابق با دهم ماه مبارک رمضان 1436 ایراد فرموده‌اند. باشد تا این رهنمودها بر بصیرت ما بیافزاید و چراغ فروزان راه هدایت و سعادت ما قرار گیرد.

دعوت‌های الهی؛ اسباب سعادت

وَ قُلْتَ: ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ، إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِی سَیَدْخُلُونَ‏ جَهَنَّمَ‏ داخِرِینَ‏، فَسَمَّیْتَ دُعَاءَکَ عِبَادَةً، وَ تَرْکَهُ اسْتِکْبَاراً، وَ تَوَعَّدْتَ عَلَى تَرْکِهِ دُخُولَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ. فَذَکَرُوکَ بِمَنِّکَ، وَ شَکَرُوکَ بِفَضْلِکَ، وَ دَعَوْکَ بِأَمْرِکَ، وَ تَصَدَّقُوا لَکَ طَلَباً لِمَزِیدِکَ، وَ فِیهَا کَانَتْ نَجَاتُهُمْ مِنْ غَضَبِکَ، وَ فَوْزُهُمْ بِرِضَاکَ. وَ لَوْ دَلَّ مَخْلُوقٌ مَخْلُوقاً مِنْ نَفْسِهِ عَلَى مِثْلِ الَّذِی دَلَلْتَ عَلَیْهِ عِبَادَکَ مِنْکَ کَانَ مَوْصُوفاً بِالْإِحْسَانِ، وَ مَنْعُوتاً بِالامْتِنَانِ، وَ مَحْمُوداً بِکُلِّ لِسَانٍ، فَلَکَ الْحَمْدُ مَا وُجِدَ فِی حَمْدِکَ مَذْهَبٌ، وَ مَا بَقِیَ لِلْحَمْدِ لَفْظٌ تُحْمَدُ بِهِ، وَ مَعْنًى یَنْصَرِفُ إِلَیْهِ ...

یادآوری مظاهر رحمت الهی

چنان‌که عرض شد، بخش اول این دعای شریف در مقام ستایش خداوند است. از جمله این‌که حضرت سجاد علیه‌السلام به پیشگاه خداوند عرض می‌کند: خدایا تو با بندگانت آن چنان رفتار می‌کنی که اگر مرتکب گناهی شوند و کار زشتی انجام دهند با آن‌ها مدارا می‌کنی و به آن‌ها مهلت می‌دهی تا شاید از آن اعمال دست بردارند. علاوه بر این بابی را برای بندگانت باز کردی که نه‌تنها در آینده بتوانند به کار خوب بپردازند، بلکه

رویکرد تفسیر تنزیلی

رویکرد تفسیر تنزیلی:
* ارائه تصویری کلی از مهندسی عمیق و دقیق تحول قرآنی از دریچه ی آشنایی با روش حاکم در قرآن؛
* اشاره به توزیع عالمانه و هنرمندانه ی مفاهیم و ارزش های دینی در سراسر آیات قرآن؛
* پرده برداری از ترکیب حکیمانه محتوا و ساختار آیات و سور در جریان نزول تدریجی قرآن؛
* تبیین روشمند نزول کلام وحی در راستای تغییر فرهنگ جاهلی به فرهنگ الاهی؛
* بیان پیوستگی منطقی مفاهیم و معانی قرآنی؛

چکیده ای از کتاب درآمدی بر اصول تحول فرهنگی با الهام از نزول تدریجی قرآن

چکیده

قرآن محصول 23 سال نزول تدریجی آیات بر پیامبر اکرم (ص) می باشد. آن حضرت با خواندن آیات الهی بر مردم، جانشان را تطهیر کرد و با آموزش محتوای کتاب و بیان حکمت ها از نادانی بسیار روشن، بیرونشان آورد:

 یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِن کَانُوا مِن قَبْلُ لَفِی ضَلَالٍ مُّبِینٍ

حضرت محمد(ص) به مدد آیات الهی جان هایی را پروراند، تطهیر کرد و قلب هایی را سرشار از نور ساخت و به راه خدای شکست ناپذیر و ستوده راه داد:

کِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ

این حادثه چگونه رخ داد؟ قرآن با چه روشی، انسانها را به بلندای تحوّل فرهنگی و همه جانبه فردی و اجتماعی رساند؟ چطور انسان هایی را بر ضدیّت نفسشان شوراند و بنده خدا نمود و با او پیوند داد و از انفعال بیرون آورد و تبدیل به صالحانی مصلح نمود و امتی وسط بنا کرد که شاهد بر دیگران باشند، همان گونه که خود شاهد بر آنان بود؟

به عبارت دیگر، تردید نداریم که پیامبر اکرم(ص) به مدد آیات قرآن و محتوای عمیق آن تحولاتی شگرف رقم زد و با قرآن

جداول ترتیب نزول سوره ها

به جهت درخواست بسیاری از دوستان برای در اختیار گذاردن جداول ترتیب نزول سوره ها، فایل ذیل تقدیم می گردد.

 دانلود جداول ترتیب نزول سوره ها به نقل از تفسیر همگام با وحی و پایان نامه بنده

لطفا اینجا را کلیلک کنید یا بر روی عکس کلیک کنید.

رمز فایل:     hamgambavahy.blog.ir

توضیحی پیرامون کتاب درآمدی بر اصول تحول فرهنگی

اصول تحول فرهنگی

کتاب درآمدی بر اصول تحول فرهنگی با الهام از نزول تدریجی قرآن نگاشته استاد دکتر عبدالکریم بهجت پور است که موسسه بوستان کتاب آن را در 231 صفحه منتشر کرده است. در فهرست مطالب کتاب مذکور عناوین زیر دیده می‌شود: انواع و مراتب نزول قرآن، تحول آفرینی قرآن، تحول فرهنگی را از کجا آغاز کنیم، ملاحظاتی درباره سبک تفسیر ترتیب نزولی و عناوین متعدد دیگر. در ذیل، بخشی از مطالب کتاب مذکور را که در سالیانی قبل در روزنامه جمهوری چاپ شده است، برای بهره‌مندی خوانندگان درج می‌کنیم.

منبع  :  روزنامه جمهوری اسلامی 08/10/1389

تحول فرهنگی، ضرورت‌ها، ابعاد، چالش‌ها

"تحول فرهنگی" تغییری همه جانبه در باورها، التزام‌ها و رفتارهای فردی و اجتماعی است که باعث پدید آمدن شخصیتی جدید و هویتی نو در فرد و اجتماع شده و آن‌ها را از گذشته خود جدا می‌سازد. گستردگی این تغییر به تنوع و گستردگی ابعاد فرهنگ پذیر فرد و جامعه از یک سو و کمیت و کیفیت تفاوت فرهنگ جدید با باورها و رفتارهای گذشته (فرهنگ قدیم) از سوی دیگر و نیز با قدرتی که فرهنگ جدید در مقابله با چالش‌ها و موانع از خود نشان می‌دهد، ارتباط تمام دارد. به لحاظ آن که فرهنگ، تمایز انسان از جان‌داران را نشان می‌دهد و با توجه به آن که انسانیت، طرفیتی بسیار عظیم و نامتناهی دارد، اتصاف فرهنگ‌ها به اوصاف متعالی و منحط، کامل یا ناقص، تک ساحتی یا تمام ساحتی، مدلل می‌گردد و تعامل فرهنگ‌ها یا تقابل آن‌ها و انتخاب یک فرهنگ و دست کشیدن از فرهنگی دیگر توجیه می‌شود.

به میزانی که انسانیت و مقاصد و اهداف آن شناخته شود و فاصله انسان از حیوان درک شود، ضرورت انتخاب فرهنگ متعالی بیشتر احساس می‌گردد و بر عکس، هر اندازه این فاصله دیده شود، ضرورت چنین گزینشی کمتر احساس می‌شود و حتی شاید علت تفاوت برخی از تعاریف فرهنگ را بتوان با همین تفاوت، شناخت و توضیح داد.

نقش ادیان در تحول فرهنگی

بدون هیچ شبهه‌ای ادیان الهی به خصوص ادیان یهودی، مسیحی و اسلام، تاثیر ماندگاری

نقد و بررسی کتاب تفسیر تنزیلی؛ مبانی، اصول، قواعد و فوائد در سرای اهل قلم برگزار شد.

همانگونه که قبلا در اخبار آمد، کتاب «تفسیر تنزیلی؛ مبانی، اصول، قواعد و فوائد» اثر فاخر استاد بهجت پور که توسط پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی انتشار یافته و اولین اثر در نوع خود در پرداختن مفصل به مبانی، اصول، قواعد و فوائد یک سبک تفسیری است، در گروه علمی تفسیر و علوم قرآن شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه به عنوان اثر شایسته تقدیر شناخته شد. این کتاب متد علمی یی که در تفسیر همگام با وحی به کار گرفته شده است را توضیح می دهد و در تفسیر تنزیلی همگام با وحی که تاکنون ۳ جلد آن منتشر شده و جلد چهارم و پنجم آن در دست چاپ است، به گام های تحول فرهنگی از منظر قرآن با تاکید بر ضرورت مطالعات تنزیلی (نزول تدریجی) پرداخته شده است و به نتایج بدیعی دست یافته است، که در جای خود قابل بحث و بررسی است.

به گزارش خبرگزای مهر، جلسه نقد و بررسی کتاب «تفسیر تنزیلی» با حضور حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور؛ مولف کتاب، دکتر عبدالهادی فقهی زاده، دکتر مجید فلاح پور و هاجر خاتون قدمی در سرای اهل قلم برگزار شد. حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور مولف کتاب «تفسیر تنزیلی» با بیان این که در مطالعات اسلامی، جای روش هایی که از دین گرفته شده باشد، خالی است گفت:

موضوعات پیشنهادی پایان نامه موسسه تمهید

 

بسمه تعالی

 

موضوعات پیشنهادی پایان نامه

موسسه تمهید

منبع: سایت موسسه تمهید

تهیه شده در واحد پژوهش موسسه تمهید

 

27/7/1391

قرآن و فرهنگ عمومی

ریز موضوعات:

نشست علمی روش اسلامی نهادینه سازی حجاب و عفاف در جامعه برگزار شد

نشست علمی روش اسلامی نهادینه سازی حجاب و عفاف در جامعه با حضور استاد بهجت پور در مرکز مطالعات زنان و خانواده برگزار شد

در این جلسه که با حضور اعضاء هیئت علمی زنان و خانواده تشکیل شد، ابتدا استاد بهجت پور به ارائه نظریه پرداختند و سپس پاسخگوی اعضای محترم هیات علمی این موسسه بودند.

خلاصه محتوای فرمایشات استاد بهجت پور به شرح ذیل است:

قرآن متنی ناظر به واقع است. جامعه عرب معاصر نزول گرفتار آسیب‎ها و آفت‎هایی در عرصه باور، اندیشه و رفتار بود. قرآن کریم این قوم را موضوع تغییر و تحول قرار داد و در طول 23 سال نزول تدریجی قرآن، آن‎ها را از انجماد سیاهی که در آن به سر می‎برد، خارج و در راه عزت وستودگی قرار داد. (آیه 1 سوره ابراهیم) سنت اسلامی شامل روایات  پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصوم علیهم السلام، پیرو نزول آیات است. روایات اسلامی در چهارچوب تفصیل، جری و تطبیق آیات بر مصادیق نو و جدید، و تفسیر مفاد آیات، بخش مکمل قرآن می‎باشد. (سوره قیامت آیات 19-16و سوره نحل آیه 44)

فهم درست روش نهادینه ساختن حیا و عفت و نیز شبکه‎های مقدم بر مسأله پژوهش و مفاهیم همراه با آن،

راه دست یابی به جدول ترتیب نزول سوره‌ها (3)

4. جداول منقول از اهل بیت علیهم السلام

در میان روایات ترتیب نزول سوره‎ها، گزارشاتی منقول از اهل بیت(ع )به ثبت رسیده است. برخی از آنها به اول و یا آخرین سوره نازل شده، توجه داده‎اند وگروهی جدول کاملی از ترتیب نزول سوره‎ها را گزارش کرده اند. در اینجا به بررسی این روایات می‎پردازیم:

1ـ4. گزارشات مربوط به اولین وآخرین سوره

1 ـ از امام حسن عسکری (ع ) (م: 260 ق ) به نقل ازپدر بزرگوارش،

داستان آغاز نزول وحی رسالی بر پیامبر اکرم (ص)  آمده و آورده است که جبرئیل (ع ) به پیامبر اکرم (ص) گفت: « یا محمد اقرء، قال: «و ما أقرء» قال یا محمد: «اقرء باسم ربک الذی خلق- الی - مالم یعلم».

راه دستیابی به جدول ترتیب نزول سوره ها (2)

3. نگاهی اجمالی به جداول ترتیب نزول

 صرف نظر از اعتماد دانشمندان علوم قرآن و تفسیر بر برخی از جداول، می‌توان از طریق دست یافتن به مجموعه‎ای از جداول مسند و ارزیابی میان آنها، به جدول قابل اعتمادی از میان آنها دست یافت. در زمینه ترتیب نزول سور، جداول مستندی وجود دارد.

برخی از این مستندات که در منابع معتبر آمده است، برخی جداول کامل را گزارش کرده و در گروهی از آنها جداول ناقص آمده‎اند. برخی از گزارشات نیز اختصاص به بیان حلقه‌های اول و آخر نزول بوده‎اند.

محمدبن مسلم زهری(50ـ123ق) جدولی کامل از ترتیب نزول سوره‌ها را در ابتدای کتاب «تنزیل القرآن» آورد. هر چند این کتاب

راه دست یابی به جدول ترتیب نزول سوره‌ها (1)

راه دست یابی به جدول ترتیب نزول سوره‌ها (1)

از جمله مبادی مهم کشف منطق تفسیر تنزیلی، بدست آوردن جدول قابل اعتمادی از ترتیب نزول سوره‌هاست.

در بحث از مبانی تفسیر تنزیلی در جای خوداثبات شده  که بهترین راه دست یابیِ به این جدول، تکیه بر نقل و روایت و نه اجتهاد و نظر است. زیرا اعتبار دستاوردهای این سبک آنگاه بالا می رود که به واقع اتفاق تاریخی نزدیک شود و در حد ممکن از اجتهاد به دور باشد.

در اینجا  در چند بحث آینده به بیان  مباحثی درباره جدول نقلی و قابل اعتمادی از ترتیب نزول سوره‌ها می‌پردازیم:

منبع این بحث کتاب تفسیر تنزیلی اصول مبانی قواعد و فواید استاد بهجت پور و نیز پایان نامه کارشناسی ارشد حقیر در دانشگاه مفید قم می باشد.

1. عدم دسترسی به جدول منقول از پیامبراکرم(ص)
بی تردید آرزوی ما آن بود که ترتیب نزول سوره‎ها و آیات و زمان و مکان و دیگر ویژگی‎های پیرامونی هر دسته از آیات و سور را از منابع معتبر و قطعی و در عباراتی نص یا ظاهر در مطلب می‎شناختیم. کلمات مفسّران بزرگی همچون امیر مومنان علی(ع) و عبدالله بن مسعودها

که در هنگام بیان افتخارات خود در امر فهم قرآن، اطلاع از این خصوصیات را ذکر می‎کردند، نشان از ارزش و اهمّیت اطلاعات فوق در کشف مراد جدی خدای متعال از آیات قرآن دارد.
ای کاش این گزارشات از رسول اکرم(ص) نقل می‎شد و در اختیار ما قرار می‎گرفت. امّا این اتفاق نیفتاد و به طور مسلّم روایتی از آن حضرت مبنی بر ترتیب نزول سوره‎ها وجود ندارد. قاضی ابوبکر این امر را توجیه کرده است:

نکاتی پیرامون ولایت در ترتیب نزول در ذیل آیه 62 سوره یونس به زودی در تفسیر همگام با وحی جلد5

«ولایت» آن است که میان دو چیز به گونه‎ای پیوستگی باشد که فاصله‎ای از جنس غیر آنها میان آنها قرار نگیرد. لازمه این معنا، اموری مثل نزدیکی و قرب مکانی، خانوادگی، اعتقادی، دوستی، پیروی، اطاعت و یاری است.   «ولیِّ خدا» کسی است که به خدا پیوسته و میان او و خدا فاصله‎ای از جنس غیر خدا وجود نداشته باشد. لازمه وجود ولایت میان انسان و خدا، قرب به خدا، محبت و اطاعت و پیروی اوست. در سوره‎های گذشته به سه نکته اساسی در باب ولایت توجه داده شد: 1- تنها ولی به حق مردم خداست و نباید جز ولایت او را پذیرفت (اعراف 39 / 3، فرقان 42 / 18 بنی اسرائیل 50 / 97). 2- انسان میان پذیرش ولایت خدا و ولایت غیر خدا قرار دارد و یکی از پررنگ‎ترین ولایت‎های غیر خدایی، پذیرش ولایت شیطان است (اعراف 39 / 27 و 30، مریم 44 / 45). 3- مومنان، به ولایت خدا بر خود اعتراف دارند (اعراف 39 / 155 و 196). توجه به این نکته ضروری است که ولایت رابطه‎ای دو سویه است و چنان که بر پیوستگی خدا با مومنان ولایت گفته می‎شود، بر پیوستگی مومنان با خدا نیز ولایت اطلاق می‎شود. گاه گفته می‎شود خدا ولیِّ مومنان است و گاه گفته می‎شود مومن ولیِّ خداست. در ترتیب نزول قرآن آیه مورد بحث، اولین آیه‎ای است که در آن از ولایت مؤمنان سخن به میان آمده است. 

  این مطالب مستخرج از جلد پنجم تفسیر همگام با وحی در ذیل آیه 62 سوره یونس می باشد که به زودی چاپ و در اختیار علاقه مندان قرار خواهد گرفت.

نکاتی پیرامون آیه 84 سوره یونس و چگونگی توکل بر خدا و رابطه ایمان و توکل

نکاتی پیرامون آیه 84 سوره یونس به زودی در جلد پنجم تفسیر همگام با وحی

 قَالَ مُوسىَ‏ یَاقَوْمِ إِن کُنتُمْ ءَامَنتُم بِاللَّهِ فَعَلَیْهِ تَوَکلَُّواْ إِن کُنتُم مُّسْلِمِینَ (84)

«ایمان» سکونت، آرامش و اطمینان به کسی مثل خداست. تسلیم در مقام عمل کاشف از ایمان و اطمینان دل به خداست.

معنای آیه: موسی به ذریه قومش که ترس از فرعون و بزرگان او داشتند، فرمود: ای قوم من! اگر به راستی به خدا ایمان دارید و با او به آرامش رسیده‎اید، کار خود را به او بسپارید و بر حمایت و هدایت‎های او اعتماد کنید؛ زیرا با اعتماد بر او می‎توانید این دوره ترس را با سلامت از سر بگذرانید؛ اما همه مومنان نمی‎توانند به مقام توکل برسند؛ تنها مومنانی که به مقام تسلیم رسیده باشند، می‎توانند بر خدا اعتماد و اتکال کنند. 

نکته: موافق آیه، تنها راه غلبه بر اضطراب‎ها، اعتماد و توکل بر خدای کارساز است؛ به این معنا که بر اساس فرامین او عمل کنیم و در مواردی که خود قدرت بر کاری نداریم، بر سبب سازی و کارسازی او اعتماد کنیم؛ به عبارت دیگر، چون توکل عملی دو سویه است؛ و خدای متعال تضمین به فرجام رساندن کار کسانی را کرده که در چارچوب دستورات او و موافق فرامین و خواست او عمل کنند، شرط به نتیجه رسیدن توکل و اعتماد بر خدا، تسلیم شدن در برابر دستورات او و موافق فرامین او عمل کردن است؛ بنابراین تسلیم، شرط اصلی نتیجه گرفتن از توکل بر خداست؛ مثل اینکه وقتی وکالت وکیل حقوقی در محاکم به نتیجه می‎رسد که موکل در چهارچوب خواست وکیل عمل کند و تسلیم درخواست‎ها و دستورات وی برای تهیه مواد قانونی باشد.

نکاتی پیرامون واژه جرم در ترتیب نزول در تفسیر آیه 75 سوره یونس

«جرم» کندن میوه از درخت است. «جُرم» را برای گناه استعاره گرفته‎اند. گویا گناهکار با ارتکاب گناه خود را از درخت ایمان و عمل صالح منقطع می‎کند. «مُجرم» اسم فاعل از باب افعال است و کسی را گویند که خود اقدام به قطع رابطه کرده باشد. این گروه چنان در گناه غوطه‎ور می‎شوند که رابطه آنها با ایمان و عمل صالح قطع می‎شود. از موارد کاربرد کلمه «جرم» در آیات نازل شده روشن می‎شود که از نظر قرآن، انحراف مجرمان مربوط به قطع پیوند با خدا و عمل صالح می‎باشد. این گروه تسلیم امر پروردگار نمی‎شوند و رسول او را تکذیب می‎کنند. (قلم 2 /35). رابطه خود را با پرورگار از طریق نماز که اعلام بندگی به اوست قطع می‎کنند. چشمه عواطف انسانی آنها که در اقدام برای سیر کردن شکم‎های گرسنه تجلی می‎کند، خشکیده است. با اهل باطل هم پالگی می‎کنند و تا دم مرگ تکذیب روز مکافات و پاداش می‎نمایند. (مدثر 4/ 41- 45). تکذیب آیات الهی می‎کنند و از پذیرش بندگی او استکبار می‎ورزند (اعراف 39 /40) این گروه امور غیر واقعی را به دروغ به خدا نسبت می‎دهند. (یونس 51/ 17). خدای متعال در سوره‎های گذشته، مجرمان را به عذاب دنیوی (مرسلات 33/16-18؛ اعراف 39 /40؛ فرقان 42/ 22؛ نمل 48 / 69؛ قصص 49 /17) و اخروی (قلم 2 / 35؛ قمر 37/ 46 -48؛ اعراف 39 / 40؛ یس 41 / 59؛ مریم 44/ 86؛ طه 45/ 74 و 102؛ شعراء 47/ 200 -201) تهدید کرده است. در تمام موارد مذکور به امکان توبه آنها اشاره نشده است؛ این مطلب می‎تواند اشاره به مُهرزدگی و سنگ شدن دل این گروه باشد.