با سلام
نظر به اینکه مباحثی که در جلسات قبل تفسیر سوره نور راجع به تحول قرآنی گفته شد، قبلا در برخی پست های سایت بارگذاری شده بود، لذا آدرس آن ها را جهت مطالعه عزیزان در این پست می گذارم. امید که برای دوستان مفید باشد.
خیلی مهم
چگونگی جامعه سازی ایمانی در مکه
http://hamgambavahy.ir/post/95
خبر کتاب پاکدامنی و توضیحی پیرامون آن
http://hamgambavahy.ir/post/244
لینک کانال حریم عفاف (سیر فرهنگ سازی پاکدامنی در جامعه ) در نرم افزار ایرانی ایتا
http://hamgambavahy.ir/post/243
راه دست یابی به جدول ترتیب نزول سورهها (1)
http://hamgambavahy.ir/post/42
راه دستیابی به جدول ترتیب نزول سوره ها (2)
http://hamgambavahy.ir/post/43
راه دست یابی به جدول ترتیب نزول سورهها (3)
http://hamgambavahy.ir/post/44
دانلود جداول ترتیب نزول سوره ها به نقل از
رهبرعزیز انقلاب در نماز جمعه باشکوه این هفته با استفاده از سوره ابراهیم (72 نزول در مکه)، دو صفت را برای مردم ایران بیان نمودند؛ «صبار شکور»
بر آن شدیم تا اشارهای داشته باشیم که قرآن برای تربیت نسل مخاطب نزول و ایجاد صفت شکرگزاری در آنها، پیش از این در سیر نزول، در طرحی حکیمانه مبادرت به تربیت شاکرانه مسلمانان نموده است. پیشنهاد بنده برای این روزها، تمرکز طلاب و ائمه جماعات و اساتید حوزه تبیین شکرگزاری و ناسپاسی است، با بیان تفسیرتحلیلی سوره لقمان (57 نزول در مکه). بدین منظور نکته ناب روششناختی که در تفسیر همگام با وحی جلد ششم، به قلم استاد ارجمندم حجت الاسلام و المسلمین بهجت پور به رشته تحریر درآمده است، برای سرنخ تولید محتوا خدمتتان تقدیم می شود.
شکرگزاری، سرآمد حکمت است. (ر.ک: آیهی 12) و پروردگار حکیم، برای انگیزش مردم بهسمت شکرگزاری، ابتدا به نعمتهای منحصر بهفردی که حس شکرگزاری از خدا را زنده کند، توجه داده، پس از آن، به تجلیل از لقمان پرداخت؛ او که حکمتش وی را به شکرگزاری ترغیب میکرد. سپس همین شکر را درقالب نصایح وی به فرزندش، دنبال کرده و روشن کرده سپاسگزاری، از خدا یا والدین، چنان اهمیتی داشته که از اولیترین توصیههای پدر حکیم به فرزندش بوده است. (ر.ک: آیهی 14) سپس با بیان برخی از نعمتهای الهی که بهمنظور تسهیل زندگی و تأمین رفاه مردم (ر.ک: آیهی 20) ایجاد شده است و گرفتن اعتراف از مشرکان دربارهی نعمت آفرینش آسمانها و زمین، و بیان مالکیت مطلق او بر هستی (آیات 25 و 26) و بیان ناممکن شمردن شمارش نعمتها (آیهی 27) و توضیح نعمت خدا در سامان دادن به حرکت شب و روز و ماه و خورشید (ر. ک: آیهی 29) و نیز یادآوری نعمت حرکت کشتیها در دریاها (ر. ک: آیهی 31) انگیزهی شکرگزاری را تقویت میکند و در این بین، از ناسپاسی و منکر شدن برخی از مردم و تبعات منفی ناسپاسی و انکار، پرده بر میدارد. (ر.ک: آیات21، 23، 24، 25، 32). خلاصه؛ چشم بشر، آنگاه به حقیقت باز میشود که آیات الهی را در تکوین و تشریع ببیند، و این اتفاق، هنگامی حادث میشود که پیشتر چشم انسان به نعمتهای الهی و بخشندگی او، باز شده باشد.
از دیگر سو، خدای حکیم در سورهی لقمان برای منفور کردن ناسپاسیها، روش ویژهای بهکار گرفته است: ابتدا
به گزارش ایکنا، پس از انتشار مقاله استاد حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی در مورد تفسیر تنزیلی و لرزان دانستن پشتوانه علمی این تفسیر، حجتالاسلام والمسلمین محمد سلطانی، پژوهشگر و محقق و از شاگردان استاد عبدالکریم بهجتپور، نویسنده تفسیر همگام با وحی(تفسیر تنزیلی) همچنین از شاگردان حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی ایازی، به توضیحاتی در مورد این تفسیر، وجوه تمایز آن با تفاسیر دیگر و تفاوتها و تمایز بین این سبک نوپدید تفسیری در ایران و در شیعه، با کارهای پیشین اهل تسنن که خارج از ایران در فلسطین و سوریه و مراکش و ... پرداخت.
وی همچنین مرز میان این سبک با نوع نگاه کسانی مانند مرحوم بازرگان و آقای جلال الدین فارسی در آغاز انقلاب تا کسانی که در این اواخر از اساتید فاضل دانشگاه به تاریخگذاری سورهها علاقهمندند و آن را وجهه همت خود قرار دادهاند را تبیین کرد.
سلطانی از آغازین روزهایی که حجتالاسلام بهجتپور در سال 80 کار تفسیر همگام با وحی را شروع کردند، در این مسیر 18 ساله، خط به خط در کنار تفسیر همگام با وحی و اعظم آثار دیگر استاد بهجتپور بوده و با تاریخ شکلگیری تفسیر همگام با وحی و تفاوت این تفسیر با تفاسیر ترتیبی مصحفی موجود و نیز تفاسیر تنزیلی دیگر به خوبی آشنا باشد. در ادامه مشروح این گفتوگو از نظر میگذرد؛
وی در این گفتوگو بیان کرد: استاد بهجتپور از همه کسانی که توجه به مباحث تفسیر تنزیلی و سبک تفسیر همگام با وحی دارند قدردانی میکنند، ولی گویا ناقدین محترم ظاهراً همه منابع را دیدهاند، الا تفسیر همگام با وحی و دیگر آثار استاد بهجت پور را.
سلطانی با اشاره به نظریه استاد بهجتپور در مهندسی فرهنگی که در مجله راهبرد فرهنگ شماره 27 که در پاییز 93 با عنوان روش کشف الگوی اسلامی مهندسی فرهنگی منتشر شده است، با طرح این سوال که آیا منتقدین این سبک تفسیری این مقاله را دقیق خواندهاند؟ ادامه داد: تفسیر همگام با وحی نه از سر تفنن و ... بلکه از سر یک ضرورت تولید شده است. نویسنده این تفسیر کسی است که خود سالیان سال از ابتدای انقلاب اسلامی در عرصههای مختلف مدیریت فرهنگی کشور در حوزه و دانشگاه و کف جامعه مشغول کار فرهنگی بوده و یک سوال ذهن ایشان را همیشه مشغول خود داشته است که ما برای انتقال فرهنگی باورهایمان چه باید بکنیم؟ ما چه باید کنیم که داشتههای ایمانی جامعه را حفظ کنیم.
تفسیر همگام با وحی از روی تفنن نیست
وی با بیان اینکه تفسیر تنزیلی دنبال پاسخ به سؤالاتی از این دست است که آیا ما میتوانیم با بررسی مدل کار پیامبر(ص) در مکه و مدینه و کاری که ایشان در این 23 سال انجام داد، به یک الگو برسیم؟ اضافه کرد: بنده خود شاگرد استاد ایازی بودهام و از ایشان بهرههای علمی فراوان کسب کردم و هرگز خودم را در جایگاهی نمیبینم که بخواهم به عرایض استاد نکته یا نقدی بزنم اما کاش حضرت استاد افراد مختلفی را که با نگاه ترتیب نزولی به کار قرآنی پرداختهاند از هم جدا میکردند؛ بنده احساس میکنم که حضرت استاد، کتب استاد بهجتپور خصوصا جلدهای اخیر همگام با وحی را که اوج کار تفسیر تنزیلی است ملاحظه نکردهاند.
این پژوهشگر تصریح کرد: مرحوم معرفت در آخرین روزهای حیاتشان به استاد بهجتپور فرمودند
یکی از مواردی که جزو چالش های تفسیر تنزیلی شمرده شده است، اختلاف روایات مطرح شده در رابطه با جایگاه سوره ها در نزول است. چرا که ـ علی رغم اندک بودن مواردـ گاهی سوره ای در روایات متعدد جایگاه های متعدد برایش مطرح شده است و این مورد از چالش های این روایات به شمار می آید.
یکی از ویژگی های تفسیر همگام با وحی استاد بهجت پور، بررسی این موارد و داوری در مورد آنهاست.
نمونه این اختلاف را در سوره لیل می بینیم. این سوره به اعتقاد اکثر دانشمندان تفسیر و علوم قرآنی مکی است، هرچند برخی آن را مدنی شمردهاند که وجهی ندارد و در بحث سبب نزول سوره ، استاد بهجت پور به خوبی ازمکی بودن آن دفاع نموده اند.
چالش بعدی در این سوره آن است که گرچه در تمامی جداول مسند، ترکیبی و بیسند، این سوره در ردیف نهم و پس از سوره اعلی (مکی 8) و پیش از سوره فجر (مکی 10) در جایگاه نهم قرار گرفته است. اما در روایت ابن ندیم ـ از روایات مسند ـ این سوره پس از سورههای انشراح، عصر، فجر و ضحی قرارگرفته است. یعنی به عبارتی سوره های انشراح و عصر پس از سوره اعلی نازل شده اند و پس از آن سوره فجر و ضحی و پس از آنها سوره لیل نازل گشته است.
در کتاب تفسیر تنزیلی مبانی، اصول ، قواعد و فوائد و در مقدمه تفسیر همگام باوحی بحث مهمی را استاد مطرح کرده اند که به رغم وجود روایات صحیح و قابل قبول نزد فریقین، برای تشخیص روایت صحیح در ترتیب نزول، راه درست و محتاطانه آن است که
بازنویسی مرقومه استاد بهجت پور در آدرس http://mobahesat.ir/8901 که سعی کردم در مقایسه دوگونه اجتهادی و محض بازنویسی کنم. این مطلب در مهارتهای بیان تفسیر در بحث منهج مفسرین و تفاوت تفاسیر روایی محض و تفسیر روایی اجتهادی به کار می آید.
مفسران تفسیر اجتهادی روایی همچون مرحوم معرفت در تفسیر الاثری الجامع، در کنار استفاده از منبع روایات و جمعبندی و تحلیل آنها، از منابع گوناگون دیگر از جمله علوم ابزاری مثل صرف و نحو و لغت نیز در ابهام زدایی از آیات استفاده میکنند، اما درتفاسیر روایی محض همانند تفاسیر نورا لثقلین و الدر المنثور هیچ گونه جایی برای تفسیر مفسر مشاهده نمی شود.
آیت الله معرفت در هر بابی که وارد می شوند، بر اساس لغت، ادب و نیز جمع بندی از روایات به اظهار نظر در موضوع پرداخته و در باره ترجیح روایات درست بر نادرست اظهار نظر کرده است. در ابتدای مباحث در هر سوره، ابتدا به ارائه چشم اندازی از سوره که متخذ از روایات است، پرداخته و سپس با این آمادگی مخاطبان را برای فهم روایات آماده نموده است. نمونه آن آغاز روایات فضیلت سوره حمداست که
آنچه در پی می آید اصول تحول قرآنی برگرفته از سوره های جلد اول تفسیر همگام با وحی می باشد.
به عرض برسانم تحول قرآنی سیری تدریجی داشته و قرآن با آموزش تربیت مدار تدریجی روشمند آرام آرام جامعه معاصر نزول را تحت تأثیر قرار داد.
علاقه مندان به بحث نظری گام تحول و اصول تحول به مقدمه تفسیر همگام با وحی در جلد اول و کتاب مهارت های بیان تفسیر سوره های قرآن کریم و کتاب تفسیر تنزیلی ؛ اصول ، مبانی، قواعد و فوائد استاد بهجت پور مراجعه نمایند.
این اصول از این قرارند:
اصول تحول
اصل اول:
«آشنا ساختن مردم با ویژگیهای پروردگار شایستهی انسانها»؛ از طریق قرائت صفتهای آفریدگاری (هستی و انسان) و بیان کرامت خاص پروردگار به انسان و تربیت جنبهی ممتاز او از سایر موجودات یعنی دانشوری. این اصل در سورهی علق ـ اولین سورهی مکی ـ بیان شد.
اصل دوم:
«ایجاد دغدغه و اعلام خطر در مخاطبان» از طریق تکیه بر کبریایی پروردگار، انذار مستقیم مردم همراه با عزم و اراده و رعایت نکات اخلاقی و رفتاری شایسته، که به این وسیله بیشترین جاذبه را ایجاد کند و تنفّر از انذار رسول الله را به کمترین مقدار برساند. همچنین در این هشدارها نتایج شوم جُرم و گناه از زبان گرفتاران، بیان شده است. این اصل در سورهی مدّثر ـ چهارمین سورهی مکی ـ نازل شده است.
اصل سوم:
«بیان جامع و کلی روابط انسان با خدا ». که در سه قالب انحصار حمد به خدا، توحید بندگی او و استعانت موحّدانه از او شکل گرفته است و به دنبال آن، درخواست هدایت به راه رستگاری و سعادت، و دوری از شقاوت به عنوان مهمترین نیازهای بشر به خدا مطرح میشود. این اصل پس از شناخت پروردگار و دغدغهمندی انسان حاصل میشود. انسال با ابزار معرفت، روابط خود را با خدا سامان میبخشد و در پرتو احساس خطر و دغدغهمندی، هدایت به راهِ نجات و سعادت را از او طلب میکند. بنابراین هم قوای فکری و ادراکی، و هم قوای احساسی و عاطفیاش، در مسیر تحول دینی بهکار میافتند.
شیوهی بیان این اصل، از طریق یادآوری نقشهای پروردگار در هستی، اعم از دنیا و آخرت، و آغاز و انجام عالم، و سخن خدا به نمایندگی از زبان فطرت و وجدان انسانها میباشد. این اصل در سورهی حمد ـ پنجمین سوره مکی ـ وارد شده است.
اصل چهارم:
عزیزان همراه به زودی مطلبی پیرامون گام های تحول در سیر طبیعی نزول سوره ها خدمتتون تقدیم خواهم کرد.
از همه عزیزان خواهشمندم که بلاگ را به همه علاقه مندان به مباحث قرآنی و به خصوص تحول بر اساس قرآن معرفی نمایید.
گفتگوی اختصاصی بلاگ تفسیر تنزیلی با استاد بهجت پور
گفتگو با استاد بهجت پور پیرامون نظریه ایشان در مهندسی فرهنگی قرآن و کشور و نقش نگاه تنزیلی به قرآن در کشف مهندسی
متن ذیل حاصل گفتگو با استاد بهجت پور است که به صورت متن قابل استفاده برای عزیزان تنظیم کردم و سوالات و گفتگوهای اضافی را حذف کردم.
لطفا به دقت مطالعه بفرمایید. تنظیم این متن خیلی وقت برده است و لطف نمایید در صورت استفاده در جایی به جهت ترویج این نگاه، آدرس بلاگ را مرقوم فرمایید. با تشکر
استاد بهجت پور از مهندسی فرهنگی به عنوان یک صعنت یاد می کنند. صنعتی که با شما قصد سخن از آن را دارم، مرتبط با ترتیب نزول قرآن و کشف روشهای تحول فرد و جامعه از قرآن است، لذا مطالبی را که به نظر میرسد در تشریح مراد از مهندسی مفاهیم دینی مناسب باشد از میان آن گفتگو، بهعرض میرسانم:
در تنظیم متن سعی شد از کتب استاد و نظراتشان در سخنرانی ها و جلسات خصوصی با حلقه تفسیر هم استفاده شود.
مسأله امروز کشور ما آن است که چگونه خط انتقال عناصر فرهنگی شامل مفاهیم، معارف، ارزشها و رفتار دینی را سامان دهیم که حداکثر همراهی و استقبال گروههای هدف را با خود داشته باشد، رقبای خود را با کمترین هزینه از میدان خارج کند، ومنتج به نتایج ماندگار باشد؟
به عبارت روشنتر، چگونه برای خارج کردن جامعه از ناهنجارهایی که عقلپسند نیست و اسلام آنها را نمیپذیرد، برنامهریزی کنیم و علیرغم واقعیتهای موجود جامعه، و تنوع مردم نسبت به کنارزدن ناهنجاریها اقدام کنیم، و هنجارهای مخالف آنها را جایگزین نمائیم؟ به عرض میرساند در جای خود ثابت نمودهایم که بدین منظور چارهای جز نگاه تنزیلی (ترتیب نزولی) به قرآن نداریم. (تفسیر همگام با وحی، مقدمه ج1)
1/1- هدف از پژوهشهای تنزیلی
هدف اساسی، شناخت روش مناسب و پایدارِ اسلامی، برای تثبیت هنجارها در جان فرد و جامعه و فرهنگ سازی در این حوزه و مقدار سهم این مقوله
تحلیل علل سقوط قوم سبأ در تفسیر آیات 20 و 21 سوره سبا در جلد هفتم تفسیر همگام با وحی
وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَیْهِمْ إِبْلِیسُ ظَنَّهُ فَاتَّبَعُوهُ إِلاَّ فَرِیقاً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ (20)
ادامه جمع بندی داستان مردم سبأ است. آیه تحلیلی از علل سقوط مردم آن سامان است.
(وَ لَقَدْ صَدَّقَ عَلَیْهِمْ إِبْلِیسُ ظَنَّهُ) ضمیر در «عَلَیْهِمْ» به مردم سبأ بازمی گردد. «عَلَی» اشاره است به اینکه کار شیطان نوعی غلبه و برتری جویی بر پیروان خود است. «ظَنُّهُ» گمان شیطان در باره این مردم همان است که می تواند آنها را از شکیبایی بر نعمت ها و شکر گزاری باز دارد؛ چنانکه پیش تر از سوره اعراف 39/ 17 بیان شد.
(فَاتَّبَعُوهُ) فرع بر محقق شدن آن گمان است. معلوم میشود که مردم با انفعالی که از وسوسههای شیطان میپذیرند، خیالات شیطان را در ترک سپاسگزاری از پروردگار محقق کردهاند.
(إِلاَّ فَرِیقاً مِنَ الْمُؤْمِنِینَ) «إِلَّا» استثناء از ضمیر فاعلی در « فَاتَّبَعُوهُ» است. «مِن» بعضیه است. در میان اهل سبأ مؤمنانی بوده اند که پیرو شیطان نشدند. «فَرِیق» به معنای جماعتی است که از یک جمعی جداشده باشند؛ یعنی در این مورد، تنها کسانی که گرفتار معصیت پروردگار نشدند، طایفهای از مؤمنان بودند.
مراد آیه: و به راستى ابلیس گمان خویش را درباره مردم سبأ مبنی بر ناشکیبی بر نعمت های الهی و ترک قدردانی از پروردگار درست یافت ! پس همه جز گروهى از مؤمنان از او پیروى کردند.
نکته ها:
1. از آیه استفاده می شود که پیروی انبوه مردم از ابلیس و ترک شکیبایی بر نعمت ها و قدرناشناسی از پروردگار، سنت های الهی بر نابودی تمدن و امنیت و پراکندگی جمعیت و تفرقه را بهدنیال دارد، هر چند گروهی مؤمن در این جریان درست عمل کنند؛ زیرا قوانین اجتماعی تابع
مدیر گروه تفسیر تنزیلی مؤسسه التمهید عنوان کرد:
تفسیر همگام با وحی؛ نقطه آغازین مطالعات مهندسی فرهنگی اسلامی
گروه اندیشه: حجتالاسلام بهجتپور معتقد است که راه درست کشف مهندسی فرهنگی قابل استناد به اسلام، مطالعات روششناختی در گزارههای دینی است که دارای چهار مرحله است و در این میان تفسیر همگام با وحی، متکفل اولین مرحله این مطالعات است.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا)، تفسیر همگام با وحی
اولین تفسیر تنزیلی شیعه که به قلم مفسر قرآن کریم حجتالاسلام عبدالکریم
بهجتپور به رشته تحریر در آمده است، چندی است که با استقبال مناسب جامعه
قرآنی و فرهنگی کشور مواجه شده است و پس از مناظرات و مباحثات گوناگون
درباره آن، به نظر میرسد که هم اکنون با تولید ادبیات علمی و مبانی نظری
آن در کتاب «تفسیر تنزیلی، مبانی، اصول، قواعد و فوائد» در نقطهای ایستاده
که تقریباً شبههای در رابطه با آن وجود ندارد و با تولید جلدهای جدید آن،
لایههای جدیدی از فهم مراد خدای متعال از کلام الهی حاصل شده است. در
منهج تفسیری تفسیر تنزیلی حجتالاسلام بهجتپور، شاهد نوآوریهایی نسبت به
تفسیرنگاریهای پیشین هستیم که در جای خود قابل بررسی و تأمل است.
با خبر شدیم که به زودی جلد چهارم و پنجم این تفسیر که به نگارش در آمده
است، به چاپ میرسد و روانه بازار میشود. از همین رو مناسب دیدیم تا در
گفتوگویی با حجتالاسلام محمد سلطانی، مدیر گروه تفسیر تنزیلی مؤسسه
التمهید از انگیزههای تولید این تفسیر و این که این تفسیر چه خلأ علمی یا
فرهنگی جامعه را پر میکند، سخن گوئیم که در ادامه مشروح این گفتوگو را
میخوانید.