موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

استاد بهجتپور: 

حجت الاسلام عبدالکریم بهجت پور دیروز در سخنرانی خود در دانشگاه دفاع ملی در جمع اساتید این دانشگاه، روایتی از چرایی رفتن به سمت تفسیر تنزیلی را ارائه کردند.

ایشان با اشاره به اینکه زمینه این نگاه در ذهن ایشان در سالهای پس از دفاع مقدس شکل گرفت و با حضور ایشان در مسئولیت های فرهنگی در کشور، ملاحظه می شد که هرآنچه که هزینه می کنیم وتصور می کنیم که در حال تربیت و ... هستیم، اما آنگونه که شاید و باید موفق نیستیم. در این بین ایشان به روش تربیت متفتن شدند و کاری که انبیاء کردند.

انبیاء با قوم خود مواجه می شدند و از آنها یارگیری می کردند و سپس آرام آرام بر پایه همان یاران تحول اجتماعی را رقم می زدند و رسول گرامی اسلام نیز همین موضوع را تعقیب کردند.

در ادامه ایشان توضیح دادند که در جستجوی سیره پیامبر ص در تربیت ، برای ایشان این سوال پیش آمد که آیا رسول مکرم اسلام و قرآن، روش خاصی را در تربیت تعقیب کرد؟ در رفتن به سمت این موضوع، مواجه شدند که قرآن به ترتیب نزول نیست و برای حل آن تلاش زیادی شد تا جداول و روایات مربوطه استخراج شود و مسائل مرتبط با آن حل شود.

وقتی که ایشان مواجهه ترتیب نزولی با قرآن پیدا کردند، ملاحظه کردند که قرآن بر خلاف تصور خیلی از مفسرین از همان آغاز رسالت خود را یک رسالت اجتماعی می داند نه فردی و در این میان با کشف مهندسی معکوس مفاهیم دینی و برداشت دقیقی که خدا از آیه آخر سوره فتح به ایشان عنایت کرد، توانستند به چهار مرحله تحول در قرآن دست یابند.

ایشان با توضیح آیه اخر سوره فتح و اتفاقی که قرآن رقم زد، وارد این موضوع شدند که قرآن چه کرد؟ قرآن آمد و مخاطب خود را با این سوال مواجه کرد که اداره جامعه دست چه کسی باید باشد؟ چه کسی بایدها و نباید ها را باید مشخص کند؟ و در این بین با مطرح کردن ربوبیت خدای متعال به عنوان اولین بحث و پیوند زدن سریع آن به عبودیت در سوره های ابتدای نزول، بنده و عبد را کسی دانست که از سر اختیار، اختیار خود را به صاحبش می دهد. لذا به همین منظور توحید عبودیت و نماز مطرح می شود و نماز است که باعث می شود دایما انسان با خواندن سوره حمد در آن و اجرای آن نماد، خضوع همیشگی خود را به خدا ابراز و نیز پیمان نامه خود با او را تکرار کند.

اگر مردم بپذیرند که اختیارشان را به دست رب منحصربه فردشان دهند، مساله حل است و پیامبر و قرآن تا این موضوع را در جامعه نهادینه نکردند، دست برنداشتند.

این مفسر برجسته در بخشی از صحبتشان خاطر نشان کردند که در طول این سالیان سعی شده مسائل اجتماعی ما در ایران را فلسفی حل کنند، در حالی که باید دست روی فطرت گذاشت و قرآن مسائل را فطری حل کرده است و جایی که دشمن دست روی غریزه گذاشته است، ما نمی توانیم با فلسفه مسائل را حل کنیم و باید فطرت را در مقابل آن زنده کنیم و غبار را از روی آن برداریم.

نکته لطیف و آرامش بخشی که دبیر کرسی های آزاد اندیشی کشور در این جلسه در اواخر بیاناتشان داشتند این بود که: طبق سیر نزول، تصور نکنید که هر چه جامعه دینی جلو می رود، انسجام اجتماعی بیشتر می شود و گروه ها و ... کمتر می شوند، بلکه باید سرمایه گذاری بر روی انسجام جامعه مومنین و متقین جامعه باشد، و الا جامعه ممکن است گروه ها و تفرقش زیاد شود و این مشکلی ندارد و از آن نباید ترسید. چیزی که باید از آن ترسید اختلاف مومنین با هم است. سوره های پایانی نزول خصوصا مائده و توبه شاهدی بر این امر است.