موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

موسسه و مرکزی تخصصی حوزوی در زمینه تفسیر تنزیلی، مهندسی فرهنگی و نشر آثار آیت الله معرفت ره

موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

موسسه و مرکزی تخصصی حوزوی در زمینه تفسیر تنزیلی، مهندسی فرهنگی و نشر آثار آیت الله معرفت ره

رویکرد تفسیر تنزیلی:
* ارائه تصویری کلی از مهندسی عمیق و دقیق تحول قرآنی از دریچه ی آشنایی با روش حاکم در قرآن؛
* اشاره به توزیع عالمانه و هنرمندانه ی مفاهیم و ارزش های دینی در سراسر آیات قرآن؛
* پرده برداری از ترکیب حکیمانه محتوا و ساختار آیات و سور در جریان نزول تدریجی قرآن؛
* تبیین روشمند نزول کلام وحی در راستای تغییر فرهنگ جاهلی به فرهنگ الاهی؛
* بیان پیوستگی منطقی مفاهیم و معانی قرآنی؛
شنبه تا چهارشنبه 10 تا 12
حضور با تماس قبلی
آدرس: قم، خ شهید صدوقی، خ 20 متری فجر، پ 286
تلفن: 02532920244
نویسندگان
طبقه بندی موضوعی

شناسه سوره فلق(مکی 20) در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی

 

این سوره به‎مناسبت واژگان آیه‎ی اول، «فلق» و «قل أعوذ برب الفلق» نامیده شده است. هم‌چنین این سوره به‎همراه سوره‎ی ناس، از سوی رسول خدا، «معوّذتان» نامیده شده است؛[1] زیرا هر دو با «قل أعوذ» شروع شده‌اند. تشخیص مکی یا مدنی بودن سوره، اختلافات زیادی میان مفسران پدید آورده است. غالب شیعیان و تمام معتزله بر مکی بودن سوره تأکید دارند؛ زیرا شاهد مدنی بودن سوره، گزارش‎هایی است که قصه‎سرایان جاهل[2] منسوب به عایشه و ابن‎عباس در شأن نزول این سوره نقل کرده‎اند؛ در این روایات است که پیامبر اکرم6 توسط برخی از یهود، مورد تهمت سحر قرار گرفته بودند. همه‎ی مسلمانان شامل شیعه و معتزله، تأثیرپذیری حضرت6 از سحر ساحران را حتی در بدن، باطل شمرده، و موجب تردید در اتقان وحی ابلاغی آن حضرت6 به مردم می‎شمرند. (گزارش و نقد آن در بحث سبب نزول خواهد آمد). افزون بر آن، با عنایت به محتویات سوره و هم‎آهنگی آن با سیاقی که در بحث «ارتباط سوره» خواهد آمد، مکی بودن سوره، بی‎تردید است. به‎ویژه در هفت روایت از روایات ترتیب نزول در جدول ده‎گانه‎ی مسند و تمام روایات جداول ترکیبی، این سوره در رتبه‎ی بیستم مکی پس از سوره‎ی فیل و پیش از سورۀ ناس قرارگرفته است؛ دو منبع روایات مستند، یعنی روایت تاریخ یعقوبی ونیز المقدمتان به نقل از ابوصالح از ابن‌عباس، دچار افتادگی است و از این سوره و ترتیب آن نامی برده نشده است. در روایت موجود در فهرست ابن‌ندیم، تنها یک جابه‎جایی مختصر مشاهده می‎شود؛ سوره‎ی فلق، پس از سوره‎ی اخلاص و پیش از سوره‎ی ناس گزارش شده است. به عبارتی سوره‎ی اخلاص در رتبه‎ی بیستم و سوره‎ی فلق در رتبه‎ی بیست‎ و یکم قرار گرفته است. جابه‎جایی یادشده در ترتیب مباحث، تفاوت زیادی به‎وجود نمی‎‎آورد؛ زیرا پیامبر6 می‌توانست پس از ابراز برائت از معبود و آیین کافران، به معرفی پروردگار متعال و زدودن پیرایه‎ها از او پرداخته باشد، و مناسب بود که پس از برائت، ابتدا از نگرانی‎هایی که این موضع برای وی پدید می‎آورد، با سه سوره‎ی فیل، فلق و ناس خارج شود و سپس به رفع پیرایه‎ها از پروردگار پرداخته باشد. البته به‎دلیل تناسب و پیوستگی مطالب سوره‎ی نجم با سوره‎ی اخلاص، گزارش نزول سوره‎ی اخلاص پس از سوره‎ی ناس مناسب‎تر است.

اما در جدول روایات غیرمسند: در دو روایت از روایات غیرمسند به نقل از امام صادق7 و ابن‎واقد، سوره‎ی فلق سوره‎ی بیستم می‎باشد. مقاتل در روایت مرسله‎اش، مرتبه‎ی سوره را ذکر نکرده است و روایت ابن‎عباس و مقاتل از امام علی7، سوره‎های فلق و ناس را در پایان روایت روایات سوره‎های مائده و توبه آورده‎اند؛ گویا ترتیب این سوره‎ها از قلم افتاده و چون مرتبه‎اش را ندانسته‎اند، تنها به ذکر نام سوره‎ها پس از بیان ترتیب نزول تمام سوره‎ها اکتفا کرده‎اند. (ر. ک: جدول روایات غیرمسند در مقدمه‎ی همین تفسیر، ص 116) خلاصه، سوره‎ی فلق، مکی، و در مرتبه‎ی بیستم، پس از سوره‎ی فیل و پیش از سوره‎ی ناس نازل شده است.

سوره‎ی فلق با پنج آیه در ترتیب مصحف رسمی در جزء سی‎ام قرآن، ردیف صد و سیزدهم، پس از سوره‎ی اخلاص و پیش از سوره‎ی ناس قرار دارد.

 

[1] . طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج‏10، ص: 864؛ ابن‎عاشور، التحریر و التنویر، ج‏30، ص: 545؛ سیوطی، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج ‏6، ص 416.

[2] . طوسی، التبیان فی تفسیر القران، ج 10، ص 434.

[3] .

 

نظرات (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

کاربران بیان میتوانند بدون نیاز به تأیید، نظرات خود را ارسال کنند.
اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید لطفا ابتدا وارد شوید، در غیر این صورت می توانید ثبت نام کنید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی