موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

شناسه سوره کافرون (مکی 18) در ویراست جدید جلد اول تفسیر همگام با وحی

نام مشهور سوره یعنی «الکافرون»، و نام «قل یا ایها الکافرون» از آیه‎ی اول، و «الدین» از آیه‎ی آخر گرفته شده است. برخی نام آن را «الاخلاص» دانسته‎اند و چنین توجیه کرده‎اند که: «این سوره‌ نفاق را از انسان دور می‎کند.»[1] این سوره به اتفاق اکثر مفسرین و دانشمندان علوم قرآن، مکی است؛ هرچند گروهی آن را مدنی نیز شمرده‌اند.^[2] سوره‎ی کافرون در هشت روایت از روایات مسند ترتیب نزول، در ردیف هجدهم، پس از سوره‎ی ماعون و پیش از سوره‎ی فیل قرار دارد. در جدول المقدمتان جای این سوره با سوره‎ی فیل جابه‎جا شده است. در جدول یعقوبی نیز که مانند جدول المقدمتان از ابوصالح از ابن‎عباس نقل شده، سوره‎ی کافرون از قلم افتاده است.

هرچند جابه‌جایی دو سوره و تبدیل رتبه‎ی هیجدهم به نوزدهم و بالعکس مشکل زیادی به‎وجود نمی‌آورد، دقت در مفاد سوره‌های کافرون و فیل نشان می‌دهد، آن‎چه در هفت روایت مسند، غیرمسند و همه‎ی جداول ترکیبی آمده، صحیح‌تر است؛ زیرا سوره‎ی کافرون و فیل هر دو خطاب به پیامبر اکرم9 هستند و مفاد سوره‎ی فیل، نشان می‌دهد که خدای متعال برای رفع نگرانی پیامبر9 از برخورد شدید جریان کفر، این سوره را نازل کرد، تا با یادآوری دفاعی که خدای متعال از کعبه‎ی بی‌پناه کرد، دل او را آرام کند. این غرض با تقدم سوره‎ی کافرون، که در آن پیامبر اکرم9 به موضع‌گیری صریح علیه کافران، امر شده، سازگاری دارد؛ به‎علاوه در سوره‎ی ماعون، یعنی سوره‎ی قبل، مطلبی که موجب نگرانی شدید آن حضرت9 باشد، وجود ندارد.

سوره‎ی کافرون در ترتیب مصحف رسمی، در جزء سی‌ام قرآن، ردیف صد و نهم، پس از سوره‎ی نصر و پیش از سوره‎ی کوثر قرارگرفته و شش آیه دارد.