موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

به اطلاع برسانم به حمد الله در سه شنبه گذشته سرکار خانم رضایی از پایان نامه سطح سه خود در مدرسه علمیه معصومیه قم دفاع نمودند.

عنوان پایان نامه ایشان 

راه­های نهادینه­ سازی باور به رزاقیت الهی در قرآن (با توجه به سیر تنزیلی)

 استاد راهنما: استاد عبدالکریم بهجت پور

ضمن تبریک به ایشان و آرزوی موفقیت های روز افزون برای ایشان و دیگر دوستان پژوهشگر تنزیلی ، چکیده پایان نامه ایشان تقدیم می گردد.

ان شاء الله به زودی شاهد باشیم تا نتایج تحقیق ایشان در یکی دو مقاله علمی پژوهشی به جامعه علمی ارائه گردد و با تکمیل نظرات داوران این پایان نامه را تبدیل به کتاب کرده تا جامعه مومنان به قرآن از آن بهره ببرند. 

چکیده:

قرآن کتابی جهان شمول و برای همه زمان­ها و مکان­ها است. خدای متعال گروه­های مختلف انسان­ها را مورد خطاب قرار داده است و حداقل با دو گروه از مخاطبان سخن گفته است. گروه اول مکیان و مدنیان معاصر نزول بوده اند که خطاب­های مستقیم قرآن متوجه آن­ها و تغییر و تحولشان، هدف اولیه نزول کلام خداوند بوده است. گروه دوم مردمی که پس از آن­ها آمده ­اند و نقش­هایی مانند گروه اول بازی کرده ­اند و احکام الهی شامل آنان می­شود. ترتیب نازل ­شده اثربخشی فراوانی بر مخاطبان اول ساکن در مکه و مدینه داشته است. چرا که نزول هر بخش از آیات متناسب با شرایط، وضعیت، نیاز و مواضع مثبت و منفی آن­ها بوده است. در زمان پس از نزول با توجه به قاعده جری و تطبیق می­توان خطابات و آموزه­ های قرآن را به تمام زمانه ­ها تسری داد.

 انسان­ها فطرتی پاک و ویژگی­های مشترک دارند، که جدای از خصوصیات مردم معاصر نزول، در نظر گرفته می­شوند و مورد خطاب کلام خداوند و هدایت الهی قرار می­گیرند. این پژوهش بر اساس سبک ترتیب نزول انجام شده است.  برپایه نظریه پرداز این سبک، سیر نزول قرآن را می­توان به 4 مرحله تحولی ـ متناسب با چهار مرحله گفته شده برای رشد جامعه پیروان پیامبر اکرم] در آیه 29 سوره فتح  ـ تقسیم کرد که خداوند متعال با توجه به مخاطبان آن مرحله آموزه ­های خاصی بیان نموده است.

در امر باور به رازقیت الهی، خداوند در مرحله اول تحول، به رازقیت و ربوبیت خود اشاره می کند تا تفکر انسان­ها را تصحیح نماید و خود را رازق تمام موجودات و بی­نیاز از غیر عنوان می­نماید و به انسان­ها اطمینان می­دهد او قادر و روزی­دهنده همه است و کلید آسمان­ها و زمین به­دست او می باشد. سپس به انواع رزق الهی اشاره می­کند که شامل رزق دنیوی و اخروی می­شود. رزق دنیوی شامل همه انسان­های مومن و کافر است. متاع قلیل دنیا فانی و زودگذر است و عطای کم و زیاد آن بر اساس حکمت الهی می باشد. رزق بهتر و جاوید، رزق اخروی است که مختص مومنین است. مومنین که تا این مرحله نزول، ایمان و باور به رازقیت در دلشان جوانه زده است،

در مرحله دوم تحول باور به رازقیت در قلبشان تثبیت می­شود. خداوند با تعابیر مختلف، قلب مومنین را تقویت و ارزش­های دینی را تثبیت می نماید و به تفکیک جبهه مومنان از کفار می­پردازد.  دراین دوره گفتمان دینی رزاقیت الهی را با مومنان تکمیل و تثبیت می کند،  اما رویکرد اصلی جدا سازی دو جبهه مومن از کافر در این باره است؛ رفتار­های نادرست جامعه کافر و مشرک را در موضوع رزاقیت را رد می­کند و مومنین را سفارش به دوری از رفتار ناصحیح آنان می­نماید. از سرنوشت تلخ و دردناک و عذاب کفار یاد می­کند و چشم­اندازی از عاقبت نیک مومنین را برایشان ترسیم می­نماید تا قلوب مومنین بر ایمان و تصدیق حق در باره این عنصر معرفتی اسلام ثابت و قرار گیرد.

در مرحله سوم تحول به هنجارسازی باور به رزاقیت پرداخته می شود. درقلب مومنین تا این مرحله باور به رازقیت تثبیت شده است و رزق را از آن خدا می­دانند  خداوند که تا کنون ایشان را به انفاق و زکات در پرتو توجه به رزاقیت خدا تشویق کرده ، در این مرحله به انفاقات مالی دستور وجوبی می دهد و به اجمال محدوده هایی زمانی و کمی، و موضوعاتی  چون جهاد مالی را بخشی از هویت دینی متقین و مخبتین قرار می دهد. این اقدامات برون داد اعتقاد به رازقیت الهی هستند. دراین مرحله کیفیت های اخلاقی و چگونگی انفاق پسندیده بیان می­شود: باید به دور از بخل و ریا و خالصانه برای رضای الهی باشد و به حد اعتدال صورت گیرد.

درمرحله چهارم چالش های مومنان، برای حفظ این اعتقاد، آسیب­شناسی شده و از تبعیت و فریب گفته­های مشرکین و منافقین  که برای ترک انفاقات تلاش می کردند: ( وَ یَنْهَوْنَ‏ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ » توبه 114/ 67) نهی می­شوند.و آنها را به داشتن تقوا و پایبندی بر میثاق الهی امر می­شود و از شکست پیمان الهی در انفاق به شدت نهی می کند.

واژگان کلیدی: رزق، رازق، ترتیب ­نزول، نهادینه­سازی