نکاتی پیرامون آیه 84 سوره یونس و چگونگی توکل بر خدا و رابطه ایمان و توکل

نکاتی پیرامون آیه 84 سوره یونس به زودی در جلد پنجم تفسیر همگام با وحی

 قَالَ مُوسىَ‏ یَاقَوْمِ إِن کُنتُمْ ءَامَنتُم بِاللَّهِ فَعَلَیْهِ تَوَکلَُّواْ إِن کُنتُم مُّسْلِمِینَ (84)

«ایمان» سکونت، آرامش و اطمینان به کسی مثل خداست. تسلیم در مقام عمل کاشف از ایمان و اطمینان دل به خداست.

معنای آیه: موسی به ذریه قومش که ترس از فرعون و بزرگان او داشتند، فرمود: ای قوم من! اگر به راستی به خدا ایمان دارید و با او به آرامش رسیده‎اید، کار خود را به او بسپارید و بر حمایت و هدایت‎های او اعتماد کنید؛ زیرا با اعتماد بر او می‎توانید این دوره ترس را با سلامت از سر بگذرانید؛ اما همه مومنان نمی‎توانند به مقام توکل برسند؛ تنها مومنانی که به مقام تسلیم رسیده باشند، می‎توانند بر خدا اعتماد و اتکال کنند. 

نکته: موافق آیه، تنها راه غلبه بر اضطراب‎ها، اعتماد و توکل بر خدای کارساز است؛ به این معنا که بر اساس فرامین او عمل کنیم و در مواردی که خود قدرت بر کاری نداریم، بر سبب سازی و کارسازی او اعتماد کنیم؛ به عبارت دیگر، چون توکل عملی دو سویه است؛ و خدای متعال تضمین به فرجام رساندن کار کسانی را کرده که در چارچوب دستورات او و موافق فرامین و خواست او عمل کنند، شرط به نتیجه رسیدن توکل و اعتماد بر خدا، تسلیم شدن در برابر دستورات او و موافق فرامین او عمل کردن است؛ بنابراین تسلیم، شرط اصلی نتیجه گرفتن از توکل بر خداست؛ مثل اینکه وقتی وکالت وکیل حقوقی در محاکم به نتیجه می‎رسد که موکل در چهارچوب خواست وکیل عمل کند و تسلیم درخواست‎ها و دستورات وی برای تهیه مواد قانونی باشد.

نکاتی پیرامون واژه جرم در ترتیب نزول در تفسیر آیه 75 سوره یونس

«جرم» کندن میوه از درخت است. «جُرم» را برای گناه استعاره گرفته‎اند. گویا گناهکار با ارتکاب گناه خود را از درخت ایمان و عمل صالح منقطع می‎کند. «مُجرم» اسم فاعل از باب افعال است و کسی را گویند که خود اقدام به قطع رابطه کرده باشد. این گروه چنان در گناه غوطه‎ور می‎شوند که رابطه آنها با ایمان و عمل صالح قطع می‎شود. از موارد کاربرد کلمه «جرم» در آیات نازل شده روشن می‎شود که از نظر قرآن، انحراف مجرمان مربوط به قطع پیوند با خدا و عمل صالح می‎باشد. این گروه تسلیم امر پروردگار نمی‎شوند و رسول او را تکذیب می‎کنند. (قلم 2 /35). رابطه خود را با پرورگار از طریق نماز که اعلام بندگی به اوست قطع می‎کنند. چشمه عواطف انسانی آنها که در اقدام برای سیر کردن شکم‎های گرسنه تجلی می‎کند، خشکیده است. با اهل باطل هم پالگی می‎کنند و تا دم مرگ تکذیب روز مکافات و پاداش می‎نمایند. (مدثر 4/ 41- 45). تکذیب آیات الهی می‎کنند و از پذیرش بندگی او استکبار می‎ورزند (اعراف 39 /40) این گروه امور غیر واقعی را به دروغ به خدا نسبت می‎دهند. (یونس 51/ 17). خدای متعال در سوره‎های گذشته، مجرمان را به عذاب دنیوی (مرسلات 33/16-18؛ اعراف 39 /40؛ فرقان 42/ 22؛ نمل 48 / 69؛ قصص 49 /17) و اخروی (قلم 2 / 35؛ قمر 37/ 46 -48؛ اعراف 39 / 40؛ یس 41 / 59؛ مریم 44/ 86؛ طه 45/ 74 و 102؛ شعراء 47/ 200 -201) تهدید کرده است. در تمام موارد مذکور به امکان توبه آنها اشاره نشده است؛ این مطلب می‎تواند اشاره به مُهرزدگی و سنگ شدن دل این گروه باشد.

نکاتی مستفاد از واژه تقوی در ترتیب نزول سوره ها

از ترتیب نزول آیات استفاده می‎شود که تقوی عملی پیش از ایمان است. در سوره علق 1/12 بیان فرمود که پیامبر پیش از هر مطلبی، مردم را به تقوا دستور می‎داد. پس از آن تقوا از مخالفت با رسول است؛ چنانکه در سوره قلم 2 /34-35 فرمود: خویشتندارانِ از تکذیب پیامبر (ص)، به نعمت‎های بهشتی می‎رسند؛ زیرا این تقوا آنها را به تسلیم در برابر دعوت رسول موفق می‎دارد. در سوره مدثر 4/ 56 ضرورت تقوای الهی را برای بهره‎گیری از فرصت‎هایی مثل هدایت‎های قرآن لازم شمرد. در سوره لیل 9 /5 تقوا را یکی از پیش‎زمینه‎های تحول در شخصیت مردم نامید. در سوره‎های ق 34/31 و قمر 37/ 54 و ص 38 /49، متقیان را به بهشت وعده داد و جایگاه ایشان را به حضرت حق نزدیک شمرد. از آیات دیگر که عاقبت کار را به تقوا گره زده‎اند، استفاده می‎شود که قرآن مسأله تقوا را به عنوان عامل پیشرفت معنوی تا رسیدن به عاقبت‎های خوش دانسته و هیچ چیز دیگر را جایگزین آن ندانسته است. (ر. ک.اعراف 39 / 35 و 96 و 128) به عبارت دیگر؛ تقوا پیش از ایمان و در کنار آن، عامل حفظ و نگهدارنده ایمان و مانع تأثیرپذیری از اغواء شیطان و وسیله رسیدن به بصیرت (همان / 201) و عاقبت خوش است. «والعاقبۀ للتقوی»(طه 45 /132).   

 

توجه شود عدد اول پیش از / مراد شماره سوره در ترتیب نزول است و شماره پس از / شماره آیه در سوره می باشد.

نکاتی روش شناختی پیرامون سوره یونس(در جلد 5 تفسیر ) به زودی

در ذیل نکاتی روش شناختی از تفسیر سوره یونس در اختیار علاقه مندان قرار می گیرد. 

به استحضار می رساند جلد پنجم تفسیر همگام با وحی شامل سوره های یونس ؛ هود؛ یوسف و حجر توسط استاد بهجت پور به نگارش در آمده و در حال ویرایش و آماده سازی برای چاپ می باشد. متن ذیل از انتهای سوره یونس انتخاب شده است.

 

1. ریشه‎های تردید در رسالت، تنها به تردید در صلاحیت‎های فرد مدعی بر نمی‎گردد. گاه تردیدها به تعجب از دخالت خدا در امر تشریع بر می‎گردد؛ در این صورت خدای متعال با توضیح درستی ربوبیت تشریعی، به رفع تردیدها می‎پردازد. چنانکه در آیات 1-6 از همین روش استفاده کرد.

2. روش قرآنی تبیین توحید تشریعی، توجه دادن به توحید تکوینی خدای متعال است. اگرصفات فعلی مثل خالقیت، تدبیر امورعالم، و بستگی شفاعت و کمک‎های دیگران به افراد تنها در گرو اذن او باشد و او تنها مرجع مردم و هدف او از آفرینش و رستاخیز روشن شود وحکمت‎های آفرینش دیگران برای انسان واکاوی شود، پذیرش ربوبیت تشریعی امری طبیعی وعادی ـ و نه موجب تعجب ـ خواهد بود.