موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

موسسه و مرکزی تخصصی حوزوی در زمینه تفسیر تنزیلی، مهندسی فرهنگی و نشر آثار آیت الله معرفت ره

موسسه و مرکز تخصصی تمهید قم

موسسه و مرکزی تخصصی حوزوی در زمینه تفسیر تنزیلی، مهندسی فرهنگی و نشر آثار آیت الله معرفت ره

رویکرد تفسیر تنزیلی:
* ارائه تصویری کلی از مهندسی عمیق و دقیق تحول قرآنی از دریچه ی آشنایی با روش حاکم در قرآن؛
* اشاره به توزیع عالمانه و هنرمندانه ی مفاهیم و ارزش های دینی در سراسر آیات قرآن؛
* پرده برداری از ترکیب حکیمانه محتوا و ساختار آیات و سور در جریان نزول تدریجی قرآن؛
* تبیین روشمند نزول کلام وحی در راستای تغییر فرهنگ جاهلی به فرهنگ الاهی؛
* بیان پیوستگی منطقی مفاهیم و معانی قرآنی؛
شنبه تا چهارشنبه 10 تا 12
حضور با تماس قبلی
آدرس: قم، خ شهید صدوقی، خ 20 متری فجر، پ 286
تلفن: 02532920244
نویسندگان
طبقه بندی موضوعی

تعریف مبانی تفسیر

مبانی تفسیر پیش فرض‌ها، اصول موضوعه و باورهای اعتقادی یا علمی که پایه فعالیت‌ تفسیری مفسرانند و دلائلی که نظریه تفسیر به ترتیب نزول طبیعی سوره‌ها را توضیح می‌دهند به دو گروه مبانی مشترک و مبانی اختصاصی تقسیم می‌شوند به عبارت دیگر برخی از مبانی تفسیری پیش‌فرض تفسیرند و تعلق خاطری با روش یا سبک تفسیری خاصی ندارند. اما پاره‌ای از مبانی پایه سبک تفسیری ترتیب نزول یادلایل مشروعیت آنند.


منبع: عبدالکریم بهجت پور، تفسیر تنزیلی (به ترتیب نزول) مبانی اصول قواعد و فواید، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1392، ص 47

تعریف مبانی

لغت شناسان مبانی را جمع مبنی به معنی بنیاد، شالوده، بنیان، اساس، پایه و ریشه دانسته‌اند.[1]
آنان این واژگان را با کلمات همچون اصل، قاعده، ضابطه مترادف شمرده ‌اند. - خواهد آمد-
به نظر می‌رسد کلمه مبانی به تدریج

رویکردی نو در تفسیر بر اساس ترتیب نزول

http://www.maarefquran.org/index.php/page,viewArticle/LinkID,12920


عبدالکریم بهجت‌پور

چکیده:

نویسنده در این نوشتار پس از اشاره به سبک‌های تفسیری، به معرفی روش تفسیر به ترتیب نزول می‌پردازد در این راستا نخست از روایی و اعتبار آن سخن می‌گوید و دلایل متعددی برای اثبات مشروعیت آن می‌آورد سپس به فواید و پیامدهای مثبت این روش در ساحت‌های گوناگون می‌پردازد و در این زمینه به: ۱- کشف روش‌های تحول دینی ۲- کشف مراحل فرهنگ شدن مفاهیم دینی ۳- کشف هندسه تحول دینی مخاطبان ۴- فهم رابطه چالش‌ها با پیام‌های دین ۵- آشنایی با روند تثبیت قلب پیامبر ۶- تقویت نگاه تربیتی و آموزشی به مقوله تفسیر ۷- کاربردهای روش ترتیب نزول در تفسیر و فهم بهتر‌آیات،به عنوان آثار و پیامدهای مهم شیوه ترتیب نزولی یاد می‌کند.

کلید واژه‌ها:

سبک تفسیر/ ترتیب نزول/ تحول دینی/ تفسیر نزولی

پیش‌گفتار

تفسیر تنزیلی (ترتیب نزولی) قرآن یکی از ریشه‌دارترین سبک‌های تفسیر قرآن، همزاد با نزول آیات و سور قرآن بر پیامبر اکرم۹بود.
همین روش در نگارش کامل‌ترین درس گرفته تفسیری از آن حضرت، یعنی مصحف امیرمؤمنان۷ رعایت شد. به دنبال تغییری که در چینش سوره‌ها پدید آمد، تفسیرنگاری مسلمانان تابع ترتیب موجود در مصحف رسمی آنان شد. همچنان که پس از قرن‌ها تفسیر نگاری ترتیبی، نیازهای جدید به منظور کشف نظریه‌ها و دیدگاه‌های موضوعی قرآن، رویکرد موضوعی را موجّه ساخت، امروزه ضرورت دارد تا به کشف هندسه‌های تربیتی و آموزشی بپردازیم و تلاش نماییم تا متد و روش‌های منظم تغییر دینی در چارچوب‌های مستخرج از منبع وحی به دست آید. به نظر راقم این سطور، تفسیر تنزیلی تنها گزینه پیش‌روی مفسران در پاسخ به این ضرورت است.

بسته موضوعات 2

درباره روش و سیره قرآنی انتقال مفاهیم دینی به مردم سؤالات زیادی وجود دارد که تنها در سایه توجه به سیر طبیعی نزول به دست می‌آید. مثلاً این که:
قرآن چگونه شرک را از جامعه زدود و توحید ناب را جایگزین آن کرد
.
در دعوت به توحید از کدام جنبه توحید (ذات، صفات، افعال، عبادت) آغاز کرد و کدام را مقدمه دیگری قرار داد؟
از چه زمانی به مسئولیت‌های اجتماعی توجه داد و قبل از آن چه معارف و احکامی را در جامعه بنیان گذاشته بود.
در جامعه شرک زده موضوع امر به معروف را بر چه موضوعاتی متمرکز کرد و چگونه آن را به جامعه دینی کشاند؟
در آغاز دعوت دینی تکیه را بر بشارت گذارد یا انذار و اگر انذار بود، جریان انذار با تکیه بر چه عوامل و مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی صورت گرفت.
روش تثبیت جان پیامبر در برابر چالش‌ها و غم‌ها و غصه‌هایی که برایش پیش می‌آورند و شیوه خارج ساختن وی از انفعال و آماده‌سازی او برای برخوردهای فعال در هر یک از مواردی که پیش می‌آمد چگونه بود؟
لازم به تذکر است که هر بخش از مأموریت‌های پیامبر گره خورده با مشکلات و مسائل خاص خود بود و تثبیت جان آن حضرت برنامه مخصوص به خود را طلب می‌کرد. به گونه‌ای که گاه در چند سوره پی در پی موضوع توجه خدای متعال قرار می‌گرفت. می‌توان این سؤال را به گونه دیگری مطرح کرد: هرگاه تثبیت مفهومی دینی در دستور کار قرآن قرار می‌گرفت،
پیامبر که یکی از ارکان انتقال این مفهوم بود،
قبل از آن چه آمادگی‌ایی را باید تحصیل می‌کرد،
در هنگام انتقال و ابلاغ چه گونه باید می‌بودند
پس از آن در برابر مخالفت‌ها،
اذیت و آزارهای اجتماعی،
تهمت زدن‌ها،
شبهه پراکنی‌های مربوط به آن مفهوم
و خروج از چالش‌هایی که در خط نهادینه شدن آن مفهوم پیش می‌آمد، چگونه تثبیت جان شد.

شیوه تثبیت جان پیامبر ص چه بود؟
لطفا جهت مشاوره و راهنمایی در این موضوعات شنبه تا چهارشنبه از ساعت 11 تا 14 با دفتر موسسه به شماره 02532920244 تماس حاصل نمایید.


پیشنهاد موضوع در ضرورت پژوهش های تنزیلی بر روی قرآن


به نظر تفسیرنگاری بر اساس ترتیب مصحف از کشف و استخراج برخی از مقاصد و مرادهای خدای متعال بازمانده است. به نظر می رسد راه حل مناسب، توجه به ترتیب نزول سوره‎ها است. شاید این مهم (استخراج برخی از مقاصد و مرادهای جدی خدای متعال) صرفا با توجه به ترتیب نزول و بدون تغییر در سبک نگارش تفسیر تأمین شود، اما موارد مهمی وجود دارد که تفسیرنگاری را در چارچوب ترتیب نزول توجیه می‎کند و آن بحث های روشی می باشد. لذا با یک مقدمه ذهن دوستان را به سمت این موضوع می کشانم.

متنی که در ادامه می آید، متن صحبت های استاد بهجت پور در کرسی نظریه پردازی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی می باشد.


نقش روش در تحول دینی

مهم‎ترین فایده‎ی کلّی تفسیر تنزیلی، چه در ترتیب سوره‎ها یا بررسی‎های موضوعی کشف روش‎های تغییر و تحول و نهادینه‎کردن فرهنگ الهی در جان و جامعه مسلمانان است.
می‌دانیم که تربیت و رشد کمالات عقلی، معنوی و رفتاری، همراه با گشودن برخی گره‌های علمی و زدودن موانع تفکر و تعقل و تهذیب جان و روح از خواست‌های پایین و کنترل غرائز و تطهیر رفتار از ناشایسته‌ها می‌باشد.
این امرِ بسیار پیچیده، در چارچوبه روش‌هایی حکیمانه سامان می‌یابد؛ اهمیت این موضوع وقتی بیشتر نمایان می‌شود که در تربیت و تغییر و تحول مثبت، افزون بر تربیت فردی به دنبال انجام تغییر اجتماعی باشیم و باز مهم‌تر آن که مقرر شده باشد که در ضمن تحول‌آفرینی در یک جامعه و افراد آن، به دنبال مدل‌سازی جهانی و جاودانه تغییر و تثبیت آن باشیم.
نزول تدریجی آیات و سور قرآنی و انتخاب هوشمندانه آیات به تناسب ظرفیت‌های مخاطبان، چالش‌ها، ضرورت‌ها و پرسش‌ها، نشان داد که خدای حکیم، تبلیغ مناسب دین را ترکیبی از انتقال محتوای فخیم و ارزشمند معارف و احکام، همراه با روش انتقال آنها می‌داند. به عبارت بهتر روش انتقال معارف و خط انتقال آنها موضوعی دارای کمال اهمیت می‌باشد.
تحول و تغییر فرهنگی و همه جانبه، آن گاه اتفاق می‌افتد که آموزه‌های یک مکتب یا برنامه‌های فرهنگی، بخشی از هویت و شخصیت فرد و جامعه گردد و این مهم تدبیر مناسبی را در رابطه با روش انتقال معارف و دستورات عمیق دینی ایجاب می‌کند. تحول، مولودِ ترکیب محتوا و روش است و فرو کاهیدن از نقش روش موجب می‌شود تا تلاش‌ها ثمره لازم را به بار نیاورد. از همین روی خدای متعال در کنار تأکید بر ضرورت خلوص محتوا، بر ضرورت پیگیری خط انتقال معارف و دستورات متناسب با تدبیر الهی تصریح کرده است:
لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاویلِ * لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمینِ * ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتینَ * فَما مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزینَ.[1]
لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ * إِنَّ عَلَیْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ * فَإِذا قَرَأْناهُ فَاتَّبِعْ قُرْآنَهُ * ثُمَّ إِنَّ عَلَیْنا بَیانَهُ.[2]
وَ قُرْآناً فَرَقْناهُ لِتَقْرَأَهُ عَلَى النَّاسِ عَلى‏ مُکْثٍ وَ نَزَّلْناهُ تَنْزیلاً.[3]
بنابراین آیات، هدف نزول قرآن تنها در پرتو تبعیت کامل و خالص پیامبر اکرم از محتوا و روش حاصل می‌شد.
درباره روش و سیره قرآنی انتقال مفاهیم دینی به مردم سؤالات زیادی وجود دارد که تنها در سایه توجه به سیر طبیعی نزول به دست می‌آید. مثلاً این که قرآن چگونه شرک را از جامعه زدود و توحید ناب را جایگزین آن کرد. در دعوت به توحید از کدام جنبه توحید (ذات، صفات، افعال، عبادت) آغاز کرد و کدام را مقدمه دیگری قرار داد؟ از چه زمانی به مسئولیت‌های اجتماعی توجه داد و قبل از آن چه معارف و احکامی را در جامعه بنیان گذاشته بود. در جامعه شرک زده موضوع امر به معروف را بر چه موضوعاتی متمرکز کرد و چگونه آن را به جامعه دینی کشاند؟ در آغاز دعوت دینی تکیه را بر بشارت گذارد یا انذار و اگر انذار بود، جریان انذار با تکیه بر چه عوامل و مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی صورت گرفت.
روش تثبیت جان پیامبر در برابر چالش‌ها و غم‌ها و غصه‌هایی که برایش پیش می‌آورند و شیوه خارج ساختن وی از انفعال و آماده‌سازی او برای برخوردهای فعال در هر یک از مواردی که پیش می‌آمد چگونه بود؟ لازم به تذکر است که هر بخش از مأموریت‌های پیامبر گره خورده با مشکلات و مسائل خاص خود بود و تثبیت جان آن حضرت برنامه مخصوص به خود را طلب می‌کرد. به گونه‌ای که گاه در چند سوره پی در پی موضوع توجه خدای متعال قرار می‌گرفت. می‌توان این سؤال را به گونه دیگری مطرح کرد: هرگاه تثبیت مفهومی دینی در دستور کار قرآن قرار می‌گرفت، پیامبر که یکی از ارکان انتقال این مفهوم بود، قبل از آن چه آمادگی‌ایی را باید تحصیل می‌کرد، در هنگام انتقال و ابلاغ چه گونه باید می‌بودند و پس از آن در برابر مخالفت‌ها، اذیت و آزارهای اجتماعی، تهمت زدن‌ها، شبهه پراکنی‌های مربوط به آن مفهوم و خروج از چالش‌هایی که در خط نهادینه شدن آن مفهوم پیش می‌آمد، چگونه تثبیت جان شد.
توجه به ترتیب نزول قرآن راهکار مناسب پاسخ به تمام سؤالاتی است که در زمینه روش‌های تحول دینی وجود دارد. عدم توجه به این معنا باعث اشتباه مفسر در گزارش روش‌هاست.
لطفا جهت مشاوره و راهنمایی در این موضوعات شنبه تا چهارشنبه از ساعت 11 تا 14 با دفتر موسسه به شماره 02532920244 تماس حاصل نمایید.

[1]. الحاقه، آیه 44، 45، 46 و 47.[2]. قیامت، آیه 16، 17، 18 و 19.[3]. اسراء، آیه 106.

 

پیشنهاد موضوع در مبانی تفسیر تنزیلی

 

1. سیره تعلیمی و تبلیغی پیامبر ص در آموزش قرآن چگونه بود؟ 

2. نقد و بررسی مبانی اختصاصی تفسیر تنزیلی با محوریت نظریه استاد بهجت پور


استاد بهجت پور اولین کسی است که در دنیای اسلام مبانی ؛ اصول ؛ قواعد تفسیر تنزیلی را تدوین کرده اند. این سبک به دلیل نوپابودن نیاز به بررسی دارد و از تمامی علاقه مندان و متخصصین قرآنی دعوت می شود تا نقدهای خود را برای این سایت بفرستند.

لطفا جهت مشاوره و راهنمایی در این موضوعات شنبه تا چهارشنبه از ساعت 11 تا 14 با دفتر موسسه به شماره 02532920244 تماس حاصل نمایید.


مقاله روش کشف الگوی مهندسی فرهنگی کشور به قلم استاد بهجت پور را در لینک زیر مطالعه نمایید.

www.sccr.ir/Pages/?current=news&gid=9&Sel=934885

لینک دانلود مقاله به صورت پی دی اف

روش کشف الگوی مهندسی فرهنگی کشور


متن سخنان استاد بهجت پور پیرامون مهندسی فرهنگی و قرآن در جمع دانش پژوهان تخصصی تفسیر

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم
باسم الله الرحمن الرحیم
الحمد لله رب العالمین و صلی الله علی سیدنا محمد ص وآله الطاهرین و لعنه الله علی اعدائهم اجمعین من الان الی قیام یوم الدین

امروز را که میلاد با سعادت امام هادی ع است را خدمت سروران و فرهیختگان قرآنی تبریک و تهنیت عرض می کنم و امیدوارم که همه ما مشمول عنایات و نظر لطف آن حضرت باشیم.

دوستان در مرکز تخصصی تفسیر و علوم قرآن امر فرمودند که در این نوبت قدری پیرامون قرآن و مهندسی فرهنگی با شما مطالبی را مطرح کنیم. البته امیدوارم که بحث به گونه‎ای پیش برود که دوستان هم مشارکت کنند و نکاتی که به نظرشان می‎رسدرا بیان فرمایند و مجموعه بحث ما را در نفوذ هرچه بیشتر و بهتر مباحث قرآنی در عرصه‎های مختلف فرهنگی و اجتماعی مشور یاری‎گر باشد.
برای آنکه یک نظریه و یک موضوعی که شاید نوآوری باشد را مطرح کنند، اول باید بیان مساله کنند. یعنی چه مساله ای باعث می‎شود ذهن به سمت حل موضوعی خاص منعطف شود. ابتدا به بیان مساله می پردازیم و سپس دست‎یافته‎هایی که این حقیر در این مدت مطالعات در این باب را عرضه کنم.

ترتیب نزول سوره‌های قرآن

از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
مقاله ای که بنده در ویکی پدیا نوشته ام.
ترتیب طبیعی قرار گرفتن سوره‌های قرآن در ۲۳ سال نزول قرآن کریم بر اساس روایت‌های موجود در منابع اسلامی

محتویات

    ۱ دستیابی به ترتیب نزول سوره‌ها
        ۱.۱ مقدمه
        ۱.۲ نظریه مختار در جدول ترتیب نزول سوره‌ها
        ۱.۳ گزارش جداول ترتیب نزول سوره‌ها در اسناد اسلامی
        ۱.۴ جداول ترتیب نزول
    ۲ دستیابی به ترتیب نزول آیات
        ۲.۱ ثبت پاره‌ای آیات بر خلاف ترتیب نزول
    ۳ منابع

جایگاه تفسیر به ترتیب نزول در روش‌های تفسیری

حسن رهبری
کارشناس ارشد مدیریت
منبع: پژوهشهای قرآنی-تابستان وپاییز1389-شماره62-63
چکیده:

بازاندیشی در فرازنامه وحی راهکارهای نوینی را می‌طلبد. راهکاری که اندک زمانی است دانشمندان و پژوهشگران قرآنی بدان دست یازیده اند، تفسیر قرآن به روش ترتیب نزولی می باشد. بنیان چنین کار بزرگ و سترگی، تعاریف، مدل‌سازی و زیرساخت هایی را نیاز دارد که در این جستار بدان ها پرداخته شده و به پیشینه های تحقیق تا آنجا که در دسترس بوده اشارتی رفته است.
چشم انداز بحث و نتیجه فرآیند کار در چنین روشی، از جمله دغدغه هایی بود که سخن را به آسیب‌شناسی طرح کشانیده و در نهایت به نقد تفسیر نزولی انجامیده است و به منظور پرهیز از دوباره کاری و موازی کاری با تفسیر سنّتی و شیوه گسسته، «تفسیر موضوعی نزولی» را جایگزین «تفسیر نزولی» پیشنهاد داده و مزایای آن را برشمرده است.
کلید واژه‌ها:

تفسیر سنتی/ تفسیر نزولی/ تفسیر موضوعی/ تفسیر موضوعی نزولی


در این بخش مقالات پیرامون تفسیر تنزیلی گذاشته می شود. از آنجا که سبک تفسیر تنزیلی سبکی نوپدید است و از ظهور آن در ایران یک دهه بیشتر نمی گذرد، نیاز به نقد و مداقه پیرامون آن بسیار احساس می گردد. از همه پژوهشگران قرآنی دعوت می شود تا با دست مایه قرار دادن این مقالات بر غنای این سبک تفسیری بیفزایند.

بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام و خوش آمد به شما دوست فرهیخته 

در این سایت تلاش ما در معاونت های موسسه تمهید و  گروه علمی تفسیر تنزیلی این مؤسسه بر آن است تا آخرین مطالب در حوزه تفسیر تنزیلی و فعالیت های موسسه را در اختیار شما بگذاریم.

موضوعات مطرح شده در این سایت ان شاء الله بتواند پنجره جدیدی در نگاه به قرآن و ظرفیت آن در تحول به روی شما بگشاید.

عزیزان جهت مطالعه بحث ها سعی شود به موضوعات مراجعه نمایند.

به جهت برگزاری کارگاه های مهارت بیان تفسیر جهت طلاب محترم و اساتید حوزه، بخشی از مباحث وبلاگ به مهارت افزایی عمومی و تخصصی تفسیر شما عزیزان اختصاص یافته است که در عناوین موضوعات می توانید آن را پیگیری بفرمایید.

موضوعات پایان نامه کارشناسی ارشد و دکتری بسیاری با این سبک نوپدید تفسیر قابل نگارش است تا